Chociaż ustawa z 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1265), nazywana Polskim Ładem 2.0, została uchwalona po to, by niezwłocznie naprawić to, co zostało popsute w ramach pierwszej odsłony Polskiego Ładu, to w praktyce jej regulacje budzą dużo kontrowersji i emocji.
Pomijając - słusznie skądinąd na każdym kroku podkreślany - bezprecedensowy charakter nowelizacji tworzonej na pograniczu legalności i poszanowania zasad stanowienia prawa, niepokój osób zajmujących się podatkami budzi wiele zastosowanych w ramach tego aktu prawnego merytorycznych rozwiązań. Duże znaczenie ma zapewne to, że tymi przepisami zmieniana jest duża grupa regulacji ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1301; dalej: ustawa o PIT), a wchodzą one w życie w trakcie roku podatkowego, w znacznej części ze skutkiem od jego początku. Aby utrzymać się w ramach reguł stanowienia prawa lub chociaż stwarzać tego pozory, prawodawca musiał zadbać o to, by nowe unormowania nie pogarszały sytuacji podatników.
Jak przygotować się do zmian od 1 lipca 2022 r. Podatki. Wynagrodzenia (książka + ebook) >>>>>
Wątpliwości dotyczą zarówno tych przepisów, które wprowadzono do ustawy o PIT, jak i regulacji przejściowych. Wyjaśnienia wymagają chociażby nowe zasady stosowania kwoty wolnej czy niższej stawki PIT, a także czy i jak wpływają one na zaliczki rozliczane w trakcie 2022 r. - zarówno te wcześniej obliczane, jak i te, które będą naliczane od lipca. Osoby fizyczne będące przedsiębiorcami, bez względu na przyjęty sposób opodatkowania, muszą w trakcie roku zmienić nieco zasady naliczania zaliczek czy ryczałtu, a część z nich może w trakcie roku lub po jego zakończeniu zmienić sposób opodatkowania w odniesieniu do połowy lub całego roku. To wszystko musi budzić pytania i wątpliwości. Próbuję więc udzielić odpowiedzi na część autentycznych pytań stawianych w czasie szkoleń, na forach czy w ramach konsultacji. Niestety niektóre spośród tych „poprawkowych” przepisów są obarczone takimi błędami czy niejasnościami, że jedyne co mogę zrobić, to zaproponować moim zdaniem właściwe rozwiązanie, licząc na to, że organy podatkowe nie wpadną na inny pomysł. Skierowaliśmy w tych sprawach pytania i propozycje wykładni do resortu finansów, ale większość z nich na dzień oddawania tego numeru do druku pozostała bez odpowiedzi.
O co księgowi pytają na szkoleniach
Zmiana formy opodatkowania
problem Czy podatnik opodatkowujący w trakcie 2022 r. dochody z działalności gospodarczej podatkiem według skali może zmienić formę opodatkowania dla 2022 r.?
odpowiedź Nie, podatnik, który jako formę opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej dla 2022 r. wybrał podatek według skali, nie może dokonać zmiany formy opodatkowania w tym roku. W takim przypadku zastosowanie ma bowiem stosowana od lat zasada ogólna, w myśl której przedsiębiorca może podjąć decyzję o sposobie opodatkowanie w terminie do zapłaty zaliczki czy ryczałtu za miesiąc, w którym w danym roku uzyskał pierwszy przychód podatkowy. W praktyce dla przedsiębiorców kontynuujących w kolejnym roku prowadzenie działalności, którzy uzyskali pierwszy przychód danego roku w styczniu, termin na podjęcie zaliczki upływa wraz z 20. dniem lutego.
W ramach Polskiego Ładu 2.0 prawodawca, na zasadzie wyjątku, daje przedsiębiorcom możliwość wstecznej zmiany formy opodatkowania, tj. ze skutkiem od 1 stycznia 2022 r., ale wyłącznie w kierunku podatku naliczanego według skali. To oznacza, że nie jest możliwa inna zmiana niż przejścia na skalę podatkową z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych albo z podatku liniowego. Zmiana w żadnym innym kierunku nie jest możliwa, a to ponad wszelką wątpliwość oznacza, że podatnik, który dla dochodów z działalności gospodarczej w 2022 r. wybrał podatek naliczany według skali podatkowej, nie ma żadnej możliwości zmiany formy opodatkowania dochodów tego roku.
Limity kwotowe przy wyborze skali podatkowej od lipca
problem Nasz klient postanowił zmienić od lipca formę opodatkowania z ryczałtu na podatek według skali i twierdzi, że w tym roku będzie miał do wykorzystania całą kwotę wolną i cały limit 120 tys. zł ze stawką 12 proc. Czy faktycznie tak jest, czy jednak stosuje się połowę tych kwot?
odpowiedź Klient biura rachunkowego ma rację. Ustawodawca, wprowadzając w art. 17 Polskiego Ładu 2.0 możliwość zmiany w trakcie 2022 r. - ze skutkiem od lipca - zmiany formy opodatkowania przedsiębiorcy z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych na podatek według skali obliczany od dochodu, nie zastosował żadnych dodatkowych zastrzeżeń. W związku z tym podatnik taki na zasadzie ogólnej stosuje limity zapisane w art. 27 ustawy o PIT. To oznacza, że rozliczając dochód drugiego półrocza, podatnik ten ma do dyspozycji całą kwotę wolną, tj. 30 tys. zł, oraz pełen roczny limit, w ramach którego dochód jest opodatkowany według skali, tj. 120 tys. zł. Uważam, że rozwiązanie takie nie jest przypadkowe. Należy bowiem pamiętać, że limity takie mają zastosowanie do całości rocznych dochodów opodatkowanych według skali. To oznacza, że jeżeli oprócz dochodów z działalności gospodarczej podatnik uzyskuje np. dochody ze stosunku pracy, to dla potrzeb zastosowania kwoty wolnej czy progu ustawowego podatnik wspólnie rozlicza wszystkie takie dochody. Ewentualne próby limitowania takich kwot przy zmianie formy opodatkowania w trakcie 2022 r. na podstawie regulacji incydentalnych wymusiłyby na prawodawcy zastosowanie skomplikowanych mechanizmów rozliczeniowych. Właśnie z tego powodu ustawodawca zgodził się na to, by niektórzy podatnicy (a zapewne w praktyce grono nie będzie szczególnie liczne) uzyskali taką wartość dodaną śródrocznej zmiany formy opodatkowania z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych na podatek obliczany według skali podatkowej.
Przejście na zasady ogólne a zaliczki w trakcie roku
problem Jeżeli przedsiębiorca, który dla 2022 r. wybrał opodatkowanie podatkiem liniowym, zdecyduje, że chciałby przejść na zasady ogólne, to czy od czerwca należy liczyć mu zaliczki już po nowemu (12 proc.), czy do końca roku stosuje się 19 proc.?
odpowiedź Wprowadzona przepisami incydentalnymi jednorazowa możliwość zmiany formy opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej z podatku liniowego na opodatkowanie według skali może być dokonana dopiero po zakończeniu 2022 r. Otóż podatnicy, którzy w 2022 r. stosowali opodatkowanie całości dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej 19-proc. PIT, mogą poprzez zawiadomienie złożone w PIT-36 zmienić formę opodatkowania na podatek według skali. Przypomnieć należy, że roczne zeznanie podatkowe może być złożone dopiero od 15 lutego roku następnego, a wcześniej przekazane zeznania są traktowane jako złożone w tym dniu. Prawodawca nie przewiduje innej formy poinformowania o wstecznej zmianie sposobu opodatkowania niż poprzez PIT-36. Czyli już tylko z tego powodu nie jest możliwe skuteczne wcześniejsze złożenie stosownego oświadczenia i powiadomienie organu podatkowego o zmianie formy opodatkowania. Chociaż w wyniku takiej decyzji podatnika zmienia się sposób opodatkowania dochodów całego roku, to nie wpływa ona na wysokość zaliczek na PIT, jakie podatnik powinien naliczać i odprowadzać fiskusowi w trakcie roku. Nawet gdyby już w trakcie roku podatnik zadecydował o zmianie formy opodatkowania, to nie tylko musi wstrzymać się z obwieszczeniem tego organowi do 15 lutego 2023 r., ale też do końca roku konsekwentnie powinien wyznaczać zaliczki przy zastosowaniu 19-proc. PIT. Nie jest to mało znaczący obowiązek, gdyż składając PIT-36, podatnik będzie zobowiązany do wykazania w nim obliczonych, należnych według metody właściwej dla podatnika stosującego podatek liniowy (odpowiednio z uwzględnieniem metody uproszczonej, jeżeli podatnik taką pierwotnie wybrał dla 2022 r.) i zapłaconych w trakcie roku zaliczek na PIT. Jeśli podatek według skali będzie niższy niż liniowy, a podatnik pospieszyłby się i już w zaliczkach stosował skalę podatkową, to w większości przypadków doprowadziłoby to do powstania zaległości na poziomie zaliczek na PIT i skutkowałoby obowiązkiem zapłaty odsetek od niej. Przy czym w praktyce w indywidualnych sytuacjach zaległość zaliczkowa może nie wystąpić, jeżeli obniżenie kwoty zobowiązania w PIT jest powodowane dopiero wspólnym rozliczeniem małżonków lub rozliczaniem samotnego rodzica.
Rezygnacja z ryczałtu w trakcie 2022 r.
problem Czy podatnik, który od początku tego roku opłaca ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, a w poprzednich latach opłacał podatek liniowo, może do 22 sierpnia złożyć oświadczenie o zmianie od lipca formy opodatkowania?
odpowiedź Wprowadzając możliwość zmiany w trakcie roku formy opodatkowania z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych na podatek według skali, tj. na podstawie oświadczenia składanego do 22 sierpnia ze skutkiem od lipca 2022 r., prawodawca wskazał na ryczałtowców, którzy w 2022 r. nie zrezygnowali z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Należy jednoznacznie wskazać, że w art. 17 ust. 1 Polskiego Ładu 2.0 prawodawca wprost wskazuje na podatników, którzy nie złożyli „oświadczenia na piśmie o rezygnacji z opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych w 2022 r.”. Tymczasem zrezygnować mógł wyłącznie ten podatnik, który uprzednio - w poprzednich latach - wybrał jako formę opodatkowania ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Z takiego właśnie bezpośredniego zastosowania przepisu (skądinąd szczególnego, wobec którego nie powinno stosować się wykładni rozszerzającej) wynika, że z tego sposobu rezygnacji z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych nie może skorzystać podatnik, który w 2021 r. nie był ryczałtowcem.
Zmiana formy opodatkowania w trakcie 2022 r. i po jego zakończeniu
problem Czy założenie w trakcie 2022 r., w terminie do 22 sierpnia, zawiadomienia o zmianie formy opodatkowania od lipca pozbawia mnie możliwości zmiany poprzez PIT-36 formy opodatkowania dla całego roku?
odpowiedź Niestety tak. Podatnik, który wybrawszy uprzednio jako formę opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, a następnie na podstawie art. 17 Polskiego Ładu 2.0, oświadczeniem złożonym w terminie do 22 sierpnia 2022 r., zmieni formę opodatkowania dochodów uzyskiwanych od lipca 2022 r., takim oświadczeniem zamyka sobie drogę do zmiany formy opodatkowania dla całego roku. Wynika to z tego, że w art. 15 Polskiego Ładu 2.0 (na podstawie którego ryczałtowiec może zmienić formę opodatkowana dla całego 2022 r., składając oświadczenie w PIT-36 po zakończeniu roku) zostało wprost zapisane, że ta metoda modyfikacji formy opodatkowania nie może mieć zastosowana, jeżeli w trakcie 2022 r. podatnik odszedł od ryczałtu na rzecz podatku według skali, składając stosowne oświadczenie w terminie do 22 sierpnia.
Dwa zeznania za 2022 r.
problem Jak będą rozliczani po zakończeniu roku podatnicy, którzy pół roku stosowali ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, a od drugiej połowy roku zastosują opodatkowanie według skali?
odpowiedź Wprowadzając możliwość zmiany od połowy roku formy opodatkowania z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych na opodatkowanie dochodu podatkiem według skali, prawodawca nie uregulował w szczególny sposób rocznego rozliczania przychodów i dochodów uzyskiwanych w tym roku. To automatycznie oznacza, że przedsiębiorca, który skorzystał z takiej możliwości za 2022 r., po jego zakończeniu złoży dwa odrębne zeznania, tj. PIT-28 za pierwsze półrocze oraz PIT-36 za drugą połowę tego roku. Przypomnieć trzeba, że - inaczej niż przy zmianie formy opodatkowania dla całego roku - w tym przypadku podatnik pozostaje dla połowy tego roku ryczałtowcem. To oznacza, że jeżeli w pierwszym półroczu uzyskał jakieś przychody, w PIT-36 nie zastosuje wspólnego rozliczenia z małżonkiem ani jako samotny rodzic.
Uproszczone zaliczki w 2023 r. a odliczenie składki zdrowotnej
problem Czy w 2023 r. podatnik, który wybierze uproszczoną formę opłacania zaliczek, przy ich opłacaniu będzie mógł zastosować jakieś pomniejszenie uwzględniające opłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne?
odpowiedź Aby odpowiedzieć na pytanie czytelnika, należałoby doprecyzować, czy dotyczy ono podatnika stosującego w 2023 r. opodatkowanie podatkiem dochodowym według skali czy liniowym. W przypadku podatników stosujących skalę podatkową nie może być mowy o żadnej formie odliczenia składek na ubezpieczenie zdrowotne ani ich części. Wynika to z tego, że podatnicy tacy w ogóle nie mają uprawnienia do uwzględniania składek przy identyfikacji podstawy opodatkowania PIT. To, że w 2022 r. podatnicy PIT opłacający podatek według skali, którzy stosują uproszczone zaliczki, mogą je pomniejszać o 29,4 proc., jest związane wyłącznie z tym, że prawodawca obniżył stawkę PIT w pierwszym przedziale skali, a obniżka taka nie była uwzględniona przy kalkulacji uproszczonych zaliczek dla 2022 r.
Inaczej jest w przypadku podatników, którzy opłacają podatek liniowy i wybiorą uproszczone zaliczki. Ze względu na to, że ci podatnicy mogą uwzględniać w kosztach podatkowych albo odliczać od dochodu zapłacone w danym roku składki na ubezpieczenie zdrowotne własne i osób współpracujących (oczywiście w ramach kwotowego limitu rocznego wynoszącego 8700 zł), zarówno w 2022 r., jak i w kolejnych latach mogą pomniejszać uproszczone zaliczki o 19 proc. zapłaconych składek. Moim zdaniem nie powinno budzić wątpliwości to, że kalkulując kwotę do odliczenia, podatnicy powinni stosować limit 8700 zł tak, aby w skali roku nie miało miejsca przekroczenie maksymalnej kwoty zmniejszenia podstawy opodatkowania. Innymi słowy, w 2023 r. - podobnie jak i w drugiej połowie 2022 r. - podatnik uzyskujący przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej i opodatkowany jednolitym PIT, który wybrał uproszczoną metodę opłacania zaliczek, może pomniejszać je w trakcie roku o 19 proc. zapłaconych składek, przy czym ustalając kwotę odliczenia, podatnik powinien pamiętać, by jej łączna kwota nie przekroczyła 1653 zł (czyli 19 proc. z 8700 zł).
Termin zapłaty ryczałtu za grudzień 2022 r.
problem W jakim terminie będzie musiał być zapłacony ryczałt za grudzień 2022 r. i do kiedy trzeba będzie złożyć zeznanie?
odpowiedź Od 2023 r. ustawodawca modyfikuje przepisy identyfikujące termin zapłaty ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Z początkiem przyszłego roku na wszystkie miesiące, również na grudzień, rozszerzona zostanie zasada płatności ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych w terminie do 20. dnia następnego miesiąca. Skoro jednak zasada ta będzie stosowana dopiero od 2023 r., cały czas otwarta pozostaje kwestia terminu zapłaty ryczałtu za grudzień br. Ten problem prawodawca rozwiązał poprzez przepis przejściowy - art. 30 Polskiego Ładu 2.0 - w którym wprost zostało wskazane, że ryczałt za grudzień/ostatni kwartał 2022 r. jest płatny w terminie do końca lutego 2023 r. (czyli de facto według dotychczasowych zasad).
W ramach najnowszej nowelizacji termin złożenia zeznania przez podatników opłacających ryczałt od przychodów ewidencjonowanych (PIT-28/PIT-28S) został zrównany z terminami składania zeznań rocznych na podstawie ustawy o PIT. Co ważne, taka regulacja weszła w życie od 1 lipca 2022 r., dzięki czemu w takim nowym terminie zostanie złożone zeznanie za 2022 r. Innymi słowy, o ile ryczałt za grudzień/ostatni kwartał 2022 r. ostatni raz powinien być zapłacony do końca lutego, o tyle termin złożenia zeznania PIT-28/PIT-28S za 2022 r. upłynie 2 maja 2023 r. (30 kwietnia 2023 r. przypada na niedzielę, a poniedziałek jest świętem i dniem ustawowo wolnym od pracy)
Odliczenie składek na ubezpieczenie zdrowotne
problem Przedsiębiorca opodatkowany podatkiem liniowym opłaca składki na ubezpieczenie zdrowotne swoje i żony (jako osoby współpracującej). Jaki limit odliczenia od podatku ma zastosowanie w takim przypadku - 8700 zł czy 17 400 zł?
odpowiedź Osoba fizyczna uzyskująca przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej i opodatkowująca wyznaczone na ich podstawie dochody podatkiem liniowym (19 proc.), począwszy od lipca (ze skutkiem od początku 2022 r.), może zaliczyć do kosztów albo odliczyć od dochodu odpowiednio całość lub część zapłaconych w danym roku składek na ubezpieczenie zdrowotne. Należy podkreślić, że prawodawca nie godzi się na pomniejszenie podatku, akceptując jedynie pomniejszenie podstawy opodatkowania poprzez zaliczenie do kosztów lub odliczenie od dochodu. Wprowadzając taką możliwość, prawodawca zastrzegł, że maksymalna kwota pomniejszenia podstawy - łącznie poprzez koszty i odliczenie od dochodu - może w danym roku wynieść 8700 zł. Zatem limit taki jest jeden i ma zastosowanie niezależnie od tego, na którą formę odliczenia zdecyduje się podatnik.
Odpowiadając wprost na pytanie czytelnika, należy podkreślić, że w ramach rocznego limitu 8700 zł rozliczone mogą być zapłacone w danym roku składki na własne ubezpieczenie zdrowotne przedsiębiorcy oraz na składki na ubezpieczenie zdrowotne osób współpracujących. Należy podkreślić, że nie wystarczy, by były one naliczone; muszą być one zapłacone i dodatkowo udokumentowane dowodami ich poniesienia.
To, że prawodawca godzi się na odliczenie zapłaconych przez przedsiębiorcę składek własnych i za osobę współpracującą, nie multiplikuje limitu rocznego. Innymi słowy, niezależnie od tego, za ile osób współpracujących opłacałby składki przedsiębiorca, maksymalna kwota, która pomniejszy jego podstawę opodatkowania w roku podatkowym, to 8700 zł - pod warunkiem że podatnik uiścił składki w takiej kwocie lub wyższej.
Zmiana formy opodatkowania przychodów z najmu prywatnego
problem Czy podatnik, który uzyskuje przychody z najmu prywatnego i od 2022 r. stosuje ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, może zmienić sposób opodatkowania dla 2022 r.?
odpowiedź Chociaż pierwotnie już od 2022 r. podatnicy uzyskujący przychody z najmu prywatnego (tj. poza prowadzoną działalnością gospodarczą) mieli obligatoryjnie opodatkowywać je ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, to koniec końców prawodawca zgodził się przesunąć taką zmianę o rok. W wyniku tego w 2022 r. podatnicy mogą opodatkowywać dochód z najmu prywatnego podatkiem naliczanym według skali podatkowej. Zamieszanie z opodatkowaniem przychodów/dochodów z najmu, a także np. brak możliwości zastosowania do takich dochodów ulgi dla klasy średniej spowodowały, że część podatników dobrowolnie już od 2022 r. opodatkowuje przychody z najmu prywatnego w sposób zryczałtowany. W ramach drugiej odsłony Polskiego Ładu prawodawca umożliwia takim podatnikom - tj. tym, którzy płacą ryczałt od przychodów z najmu prywatnego - wsteczną zmianę formy opodatkowania i przejście na opodatkowanie według skali. Modyfikacja taka może być dokonana wyłącznie w odniesieniu do całego roku, a stosowne oświadczenie podatnik złoży organowi podatkowemu w ramach PIT-36, czyli po zakończeniu roku (w terminie od 15 lutego do 2 maja 2023 r.).
Najem prywatny a odliczenia składek zdrowotnych
problem Jeden z moich klientów opłaca ryczałt od przychodów ewidencjonowanych od najmu prywatnego oraz ryczałt od przychodów z działalności gospodarczej. Czy możliwe jest odliczenie składek od przychodów z najmu prywatnego?
odpowiedź Wprowadzając możliwość pomniejszenia przychodu stanowiącego podstawę opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych o połowę zapłaconych przez podatnika w danym roku za siebie i osoby współpracujące składek na ubezpieczenie zdrowotne, prawodawca jednoznacznie zaznaczył, że odliczenie ma zastosowanie wyłącznie do przychodów z działalności gospodarczej opodatkowanych ryczałtem. Co istotne - inaczej niż to jest w przypadku innych odliczeń od przychodu - tutaj prawodawca przyporządkował odliczenie konkretnie do przychodów z działalności gospodarczej. Z tego wynika, że nie jest prawnie możliwe odliczenie połowy zapłaconych przez podatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne od przychodów z najmu prywatnego i innych źródeł.
Zaliczki na PIT od pensji za czerwiec wypłaconej w lipcu
problem Czy wypłacając w lipcu wynagrodzenie za pracę wykonywaną w czerwcu, stosuję jako płatnik nowe zasady, tj. stawkę 12 proc., czy ze względu na to, że jest to wynagrodzenie czerwcowe, jeszcze 17 proc. i ewentualnie ulgę dla klasy średniej?
odpowiedź Ustawodawca nie pozostawia żadnych wątpliwości co do tego, że do dochodów uzyskanych przez podatnika od 1 lipca 2022 r., czyli otrzymanych przez niego po czerwcu, płatnik musi zastosować stawkę PIT 12 proc. oraz nie stosuje ulgi dla klasy średniej. Wynika to jednoznacznie z art. 23 Polskiego Ładu 2.0, a także z art. 18 ust. 3 tej ustawy. Decyduje moment uzyskania dochodu przez podatnika. Całkowicie bez znaczenia natomiast jest to, za jaki miesiąc należne jest wynagrodzenie wypłacane pracownikowi.
Wynagrodzenia wypłacone w pierwszym półroczu
problem Czy w związku z obniżeniem stawki PIT w pierwszym przedziale skali muszę poprawiać listy płac i korygować rozliczanie zaliczek za pierwsze półrocze, by oddać pracownikowi pobrane zaliczki?
odpowiedź Chociaż obniżenie stawki PIT w pierwszym przedziale skali podatkowej - podobnie jak likwidacja ulgi dla klasy średniej - dotyczy dochodów uzyskanych przez podatników PIT już od początku 2022 r., to te zmiany nie wpływają na wysokość zaliczek obliczonych i pobranych przed wejściem w życie zmian wprowadzanych przez Polski Ład 2.0, tj. przed lipcem 2022 r. Ważne również jest to, że zaliczki na PIT są naliczane przez płatnika od dochodów uzyskanych w danym miesiącu (z koniecznością sumowania dochodu od początku roku w celu ustalenia, czy został przekroczony próg podatkowy, a także z zastrzeżeniem odstępstw, które tutaj nie mają znaczenia). Stąd właśnie zmiany wprowadzone w ramach Polskiego Ładu 2.0 nie wpływają na wysokość naliczonych uprzednio przez płatnika zaliczek na PIT. Z powodu zmiany przepisów płatnik nie dokonuje korekt pobranych uprzednio zaliczek.
Zaliczka obliczana przez płatnika za czerwiec
problem Wypłaciłem wynagrodzenie w czerwcu i potrąciłem przy wypłacie zaliczki naliczone według metody obowiązującej na początku 2022 r., tj. stosując stawkę 17 proc. i ulgę dla klasy średniej. Czy taki pobrany podatek wpłacam do urzędu skarbowego, czy muszę dokonać jakiegoś przeliczenia? Podobno jest jakiś przepis przejściowy dotyczący takiej sytuacji. Co jeżeli przy naliczaniu zaliczki za czerwiec, zaliczki naliczane metodą 2021 r. były bardziej korzystne i dokonałem takiego potrącenia?
odpowiedź Jeżeli wynagrodzenie pracownika zostało wypłacone w czerwcu, to chociaż zaliczka jest odprowadzana do organu w lipcu (czyli po zmianie przepisów), nie ma żadnych przepisów, które wprost wprowadzałyby prawo lub obowiązek płatnika do rekalkulacji tak obliczonych zaliczek. Należy przy tym wskazać, że z przepisów przejściowych, w tym w szczególności z art. 23 Polskiego Ładu 2.0, wynika, że nowe zasady opodatkowania (tj. stawka PIT 12 proc. i bez zastosowania ulgi dla klasy średniej) mają zastosowanie dopiero do dochodów uzyskanych od lipca 2022 r. Tymczasem w przypadku osób fizycznych osiągających dochody ze stosunku pracy moment uzyskania przychodu jest definiowany kasowo, tj. z chwilą otrzymania zapłaty lub jej postawienia do dyspozycji. Nadmienić również należy, że dopiero od 1 lipca 2022 r. derogowany jest art. 53a ustawy o PIT, co oznacza, że zaliczka za czerwiec (dochód uzyskany w czerwcu) powinna być policzona w modelu dualnym z ewentualnym tzw. rolowaniem nadwyżki wynikającej z porównania zaliczek obliczonych według zasad pierwszego półrocza 2022 r. i na 31 grudnia 2021 r. (bez względu na to, że przecież płatnik nie rozliczy takiej nadwyżki).
Zapewne pytanie czytelniczki dotyczy art. 21 ustawy Polski Ład 2.0, który - jak wszystko na to wskazuje - jest wynikiem nieudanego zabiegu legislacyjnego, a przez to pozostanie martwym przepisem. Zostało w nim postanowione, że w przypadku gdy płatnik pobrał w lipcu 2022 r. zaliczkę na podatek dochodowy, stosując zasady obowiązujące do końca czerwca, i nie przekazał tej zaliczki na rachunek urzędu skarbowego, niezwłocznie zwraca podatnikowi tę część pobranej zaliczki, która przekracza zaliczkę obliczoną na podstawie przepisów ustawy o PIT w brzmieniu nadanym ustawą z 9 czerwca 2022 r. Niestety autor przepisu chyba zapomniał, że płatnik pobiera zaliczkę na PIT w momencie wypłaty świadczenia podatnikowi, a nie w dacie wpłaty zaliczki do urzędu skarbowego. To oznacza, że do wypłat dokonanych w lipcu stosowane są nowe zasady opodatkowania i przepis ten jest zbędny. Można jedynie się domyślać, że zamysł prawodawcy był taki, że niewpłacone zaliczki za czerwiec będą zweryfikowane w celu wyznaczenia korzystniejszej dla podatnika, ale taki zabieg okazał się nieskuteczny.
Kwota wolna w trakcie 2022 r.
problem Pracownik chce mi złożyć oświadczenie o rozliczeniu części kwoty wolnej już w trakcie 2022 r. Czy to jest możliwe? Nie widzę żadnego takiego przepisu, ale pracownik twierdzi, że ma takie prawo.
odpowiedź Wbrew wcześniejszym zapowiedziom zmiany wprowadzające możliwość współdzielenia kwoty wolnej danego podatnika przez maksymalnie trzech płatników nie weszły w życie i nie są stosowane od lipca 2022 r. Nowe przepisy wspólne dla różnych płatników dotyczące zasad przyjmowania oświadczeń, stosowania kwoty wolnej czy niepobierania zaliczek na podstawie oświadczenia podatnika rozpoczną obowiązywanie dopiero od 2023 r. To właśnie od 1 stycznia 2023 r. płatnik, działając na podstawie oświadczenia podatnika, będzie mógł rozliczać miesięczną kwotę wolną według wskaźnika 1/12, 1/24 lub 1/36 z rocznego odliczenia 3600 zł. Innymi słowy, pracownik musi wstrzymać się ze swoim oświadczeniem do nowego stanu prawnego - przy czym chodzi tutaj o początek 2023 r., a nie lipiec 2022 r.
Podwójne naliczanie zaliczek
problem Słyszałam, że od lipca nie muszę już stosować podwójnego naliczana zaliczek. Gdzie indziej wyczytałam jednak, że jest taka konieczność - to jak to jest naprawdę?
odpowiedź Z pewnością należy mówić o likwidacji podwójnego naliczania zaliczek, ponieważ usunięto art. 53a ustawy o PIT, na podstawie którego do końca czerwca płatnicy byli zobowiązani do naliczania zaliczek według zasad z 2021 r. i porównywania ich z zaliczkami naliczanymi według zasad obowiązujących w 2022 r. celem zapłaty niższej zaliczki i przeniesienia różnicy do późniejszego odliczenia. Jednocześnie prawodawca pozostawił zasadę redukcji wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne do wysokości zaliczki na PIT naliczonej według zasad obowiązujących 31 grudnia 2021 r. Owszem, skutkuje to koniecznością przeprowadzenia dodatkowej weryfikacji, jednak nie można tutaj mówić o podwójnym naliczaniu zaliczki porównywanym z mechanizmem stosowanym w pierwszej połowie 2022 r. Ponadto należy spodziewać się, że w praktyce taka weryfikacja będzie miała dość ograniczone zastosowanie.
Kwota z porównania
problem W pierwszym półroczu przy naliczaniu zaliczek pracowniczych stosowałam porównanie z zaliczkami według 2021 r. i pomniejszałam zaliczki do wypłaty. Co z tą różnicą? Czytałam, że nie muszę jej w żaden sposób rozliczać w kolejnych zaliczkach, ale czy na pewno - czy pracownik będzie zwolniony z dopłaty różnicy podatku?
odpowiedź Z 1 lipca br. prawodawca derogował - wprowadzony uprzednio naprędce - art. 53a ustawy o PIT. To na podstawie tego artykułu wybrani płatnicy (pracodawcy, organy rentowe i zleceniodawcy) byli zobligowani do podwójnego naliczania zaliczek (według zasad 2021 i 2022) i tzw. rolowania nadwyżki zaliczki z 2022 r. Dzięki temu, dokonując naliczeń od wynagrodzeń wypłacanych w lipcu i kolejnych miesiącach, płatnik nie stosuje takiego porównania i rolowania nadwyżek. Co prawda porównanie z zaliczkami naliczonymi według zasad na 31 grudnia 2021 r. jest jeszcze dokonywane, ale tylko dla potrzeb redukcji kwoty składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Płatnik więc nie tylko nie stosuje rolowania nadwyżek, ale dodatkowo został zwolniony z obowiązku rozliczenia w kolejnych zaliczkach kwot nadwyżek, które uprzednio nie zostały pobrane przez płatnika, a były odpisane do późniejszego rozliczenia w momencie, gdy zaliczki naliczane metodą 2022 r. będą niższe od tych obliczanych według zasad z 2021 r. (do wysokości różnicy) lub w zeznaniu rocznym.
Nie należy jednak mylić zwolnienia płatnika z obowiązku rozliczenia niepobranej różnicy ze zwolnieniem podatnika od obowiązku zapłaty podatku od całości dochodów naliczonych według zasad obowiązujących w 2022 r. Tym samym możliwa jest sytuacja, w której w zeznaniu rocznym podatnik będzie musiał w praktyce dopłacić niepobrany w trakcie roku podatek.
Ulga dla klasy średniej a rozliczenie roczne
problem W trakcie roku przy wyznaczaniu zaliczek stosowałam u części pracowników ulgę dla klasy średniej. Teraz taka ulga jest likwidowana. Czy w związku z tym pracownicy będą musieli oddać tę ulgę w zeznaniu rocznym?
odpowiedź Zgodnie z deklaracjami prawodawcy zmiany w ustawie o PIT wprowadzone przez Polski Ład 2.0 nie pogorszą sytuacji podatników. Likwidacja ulgi dla klasy średniej ma zostać skompensowana obniżeniem stawki PIT w pierwszym przedziale skali podatkowej z 17 proc. do 12 proc. Dodatkowo niektórzy podatnicy po złożeniu zeznania podatkowego za 2022 r. uzyskają w formie zwrotu bezpośredniego ewentualną nadwyżkę podatku zapłaconego według zasad obowiązujących dla całego 2022 r. (tj. z uwzględnieniem wprowadzonych Polskim Ładem 2.0). To oznacza, że likwidacja ulgi dla klasy średniej w skali roku nie powinna wpłynąć na podwyższenie podatku dochodowego od osób fizycznych podatników, którym według pierwszej wersji Polskiego Ładu przysługiwało prawo do zastosowania ulgi dla klasy średniej.
Oświadczenie o niepobieraniu zaliczek
problem Jeden z klientów naszego biura rachunkowego zatrudnia na podstawie umowy pracę osoby do 26. roku życia. Część spośród takich pracowników w 2022 r. uzyska dochód przekraczający 85 528 zł, ale nie więcej niż o 30 000 zł. Czy pracownik taki może złożyć w 2022 r. pracodawcy wniosek o niepobieranie zaliczek na PIT? Czy w 2023 r. podatnik będzie musiał złożyć kolejne oświadczenie, czy raz złożone jest skuteczne - aż do odwołania?
odpowiedź W 2022 r. pracownik nie może złożyć pracodawcy wniosku o niepobieranie zaliczek na PIT, nawet jeżeli cały uzyskiwany przez niego w tym roku dochód nie przekroczy 30 000 zł. Do końca tego roku uprawnienie w tym zakresie - wprowadzone przepisami pierwszego Polskiego Ładu - przysługuje tylko niektórym podatnikom i nie ma pośród nich pracowników. Do ostatniego dnia bieżącego roku - na podstawie art. 41 ust. 1c ustawy o PIT - oświadczenie takie może złożyć wyłącznie podatnik, któremu płatnik nalicza zaliczki na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o PIT. Chodzi zatem w szczególności o zleceniobiorcę, wykonawcę dzieła, menedżera, do których dochodów ma zastosowanie art. 41 ust. 1 ustawy o PIT, a których roczne dochody nie przekroczą 30 000 zł. To ponad wszelką wątpliwość oznacza, że w tym roku klient biura rachunkowego nie może nie naliczać zaliczek od wynagrodzeń pracowniczych, nawet jeżeli istotnie - ze względu na zastosowanie do części dochodów zwolnienia - nadwyżka ponad kwotę 85 528 zł nie przekroczy 30 000 zł i nie będzie podlegała opodatkowaniu PIT.
Sytuacja ulegnie zmianie wraz z początkiem 2023 r. Ze względu na wprowadzenia art. 31c ustawy o PIT poszerzona zostanie grupa podatników, którzy będą mogli skutecznie wnioskować, by płatnik nie naliczał zaliczek od uzyskiwanych przez nich dochodów opodatkowanych według skali podatkowej, których roczna kwota nie przekroczy 30 000 zł. Właśnie na podstawie nowo dodanego art. 31c ustawy o PIT m.in. pracodawca działający jako płatnik od wynagrodzeń wypłacanych w ramach stosunku pracy, po otrzymaniu wniosku pracownika, nie będzie naliczać zaliczek na PIT do momentu, gdy dochód pracownika, do którego ma zastosowanie skala podatkowa, nie przekroczy 30 000 zł.
Co prawda w tym konkretnym przypadku, którego dotyczy pytanie, pracownik nie może jeszcze w tym roku złożyć wniosku, a zatem pytanie o trwałość takiego wniosku w kolejnym roku jest bezprzedmiotowe, ale warto wyjaśnić, że dzisiaj składane wnioski zleceniobiorców i innych osób, które mogą je skutecznie przedłożyć, są jednoroczne. W 2023 r. zostanie zachowana taka zasada, bo chociaż - inaczej niż w dzisiejszym stanie prawnym - ustawodawca wprost nie mówi o tym w zmienionych przepisach, to wniosek taki będzie można wyprowadzić z wprowadzonego przez ustawodawcę zastrzeżenia, że podatnik ma złożyć oświadczenie, że przewidywany dochód „danego roku” nie przekroczy 30 000 zł.
Kwota wolna przy umowie zlecenia i prawach autorskich
problem Czytałam, że kwota wolna może być uwzględniana przy naliczaniu zaliczki od wynagrodzeń wypłacanych na podstawie umowy zlecenia i umowy o prawa autorskie. Czy dla stosowania kwoty wolnej przy naliczaniu zaliczek w 2022 r. muszę otrzymać wniosek od podatnika?
odpowiedź Dopiero 1 stycznia 2023 r. wejdą w życie art. 31-31c ustawy o PIT. Będą to regulacje wspólne, mające zastosowanie przez płatników naliczających PIT, w tym również przez zleceniodawców, podmiotów nabywających prawa autorskie, a także np. organów rentowych czy pracodawców. To na podstawie tych przepisów płatnicy będą mogli przyjąć od podatników oświadczenia, na podstawie których będą odliczali kwoty wolne, w tym w modelu współdzielonym pomiędzy maksymalnie trzech płatników (z zastrzeżeniem, że w przypadkach, w których kwota wolna jest rozliczana z mocy prawa, podatnik będzie mógł podzielić kwotę wolną stosownym oświadczeniem złożonym maksymalnie trzem płatnikom).
Właśnie na podstawie tych przepisów również zleceniobiorca czy osoba uzyskująca przychody z praw majątkowych (w tym autorskich) będzie mogła złożyć płatnikowi oświadczenia o rozliczanie kwoty wolnej (pełnej lub jej części). Zatem owszem taka możliwość wystąpi, ale dopiero od 2023 r.
Stosowanie kwoty wolnej po utracie prawa do niepobierania zaliczek
problem Dlaczego w przypadku gdy dochód podatnika, który złożył wniosek o niepobieranie zaliczek, przekroczy 30 000 zł, płatnik będzie naliczać zaliczki, nie stosując kwoty wolnej?
odpowiedź Na podstawie art. 31c ust. 3 ustawy o PIT, jeżeli płatnik na wniosek podatnika nie pobiera zaliczek, a następnie zacznie to robić ze względu na to, że dochody podatnika uzyskiwane u tego płatnika przekroczyły 30 000 zł, to przy kolejnych wypłatach nie stosuje kwoty wolnej. Odpowiedź na pytanie, z jakiego powodu ma jej nie stosować, może mieć charakter formalny i merytoryczny. I tak jeżeli chodzi o formalne przesłanki nieodliczania kwoty wolnej, to odpowiedź jest jedna: bo tak wprost wynika z przepisu. Natomiast uzasadniając merytorycznie niestosowanie w opisanym przypadku kwoty wolnej, wystarczy wskazać, że przecież podatnik skonsumował kwotę wolną, otrzymując wypłaty do 30 000 zł bez podatku. Dalsze stosowanie odliczenia kwoty wolnej doprowadziłoby do sytuacji, w której podatnik skorzystałby w trakcie roku z wyższej kwoty wolnej niż normatywnie przewidziana i musiałby ją oddać, sporządzając zeznanie roczne. Przy okazji warto przypomnieć, że płatnik pilnuje tylko dochodów, które podatnik uzyskuje u niego, przy czym pracownik jest zobowiązany do poinformowania płatnika (poprzez złożenie kolejnego oświadczenia), jeżeli ze względu na uzyskiwanie dochodów również w ramach innych stosunków prawnych (również bez udziału płatnika, ale opodatkowanych według skali) ich łączna kwota przekroczy limit 30 000 zł.
Podatek hipotetyczny
problem Czy jako płatnik muszę rozliczać podatek hipotetyczny? O co znów chodzi z tym podatkiem i kto go oblicza?
odpowiedź Wyznaczenie podatku hipotetycznego nie będzie należało ani do płatnika, ani nawet do podatnika. Pojęcie podatku hipotetycznego wprowadzone zostało w art. 26 Polskiego Ładu 2.0 zawierającego przepisy incydentalne, na podstawie których ma być dokonywany zwrot ewentualnej nadwyżki podatku naliczonego według zasad wprowadzonych Polskim Ładem 2.0 względem PIT obliczonego według reguł obowiązujących na początku 2022 r. Przy czym dotyczyć to będzie wąskiej grupy podatników, którzy - gdyby nie zmiany wprowadzone 1 lipca 2022 r. - zastosowaliby do uzyskanych przez siebie dochodów ulgę dla klasy średniej. Chodzi konkretnie o podatników uzyskujących w 2022 r. przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy oraz z pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości od 68 412 zł do 133 692 zł, których dochód jest opodatkowany według skali podatkowej. Dodatkowo warto wspomnieć, że u podatników korzystających ze wspólnego rozliczenia z małżonkiem wyznacznikiem będzie połowa sumy dochodów obojga małżonków. Podatek wynikający z zeznań złożonych przez takich podatników będzie porównywany z podatkiem hipotetycznym wyznaczanym wyłącznie w tym celu z urzędu przez organ podatkowy. Przy obliczaniu podatku hipotetycznego stosuje się przepisy ustawy o PIT w ich nowym, obowiązującym od lipca 2022 r. brzmieniu, z tym tylko zastrzeżeniem, że stawka 12 proc. jest zastępowana przez stawkę 17 proc. i są uwzględniane unormowania dotyczące rocznego rozliczenia ulgi dla klasy średniej. W przypadku gdy podatek hipotetyczny okaże się niższy od rocznego zobowiązania podatkowego podatnika, wówczas w terminie 21 dni od dnia złożenia zeznania organ poinformuje podatnika o kwocie zwrotu. I tutaj będzie miejsce na ewentualne działanie podatnika. Jeśli nie zgodzi się on z wysokością kwoty zwrotu, to będzie mógł złożyć do organu wniosek o „zwrot kwoty różnicy”.
Innymi słowy, płatnik nie pełni żadnej funkcji, nie ma żadnych obowiązków związanych z wyznaczeniem podatku hipotetycznego.
Rozliczenie jako samotny rodzic
problem Czy osoba, która ma pełną opiekę nad jednym dzieckiem, a nad drugim dzieckiem sprawuje opiekę naprzemienną wraz z ojcem dziecka, będzie mogła zastosować rozliczenie jako samotny rodzic pierwszego dziecka?
odpowiedź W wyniku wyjątkowo udanej interwencji Senatu Polski Ład 2.0 przywraca preferencyjne rozliczenie podatku przez samotnego rodzica w formule zbliżonej do tej, jaka miała zastosowanie do końca 2021 r. Jednak „prawie” nie oznacza całkiem tak samo. Ustawodawca zastrzegł, że ze szczególnej formy opodatkowania nie skorzystają osoby, które wychowują wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze 500 plus w wysokości połowy kwoty dla każdego rodzica. Co istotne, jeżeli rodzic ma kilkoro dzieci, w tym jedno np. objęte opieka naprzemienną ze współdzieleniem 500 plus, to podatnik całkowicie traci prawo do rozliczenia jako samotny rodzic. Tak więc nie może zastosować rocznego rozliczenia PIT w formie preferencyjnej jako samotny rodzic osoba mająca pełną opiekę nad jednym dzieckiem, która jednocześnie w odniesieniu do drugiego dzieckiem sprawuje opiekę naprzemienną wraz z ojcem dziecka, współdzieląc 500 plus. ©℗
O czym warto pamiętać
! Możliwy jest wyłącznie jeden kierunek zmiany formy opodatkowania: z podatku liniowego lub ryczałtu na opodatkowanie według skali podatkowej.
! Podatnik, który zdecyduje się na przejście z ryczałtu na opodatkowanie według skali podatkowej w drugim półroczu 2022 r., tym sposobem zamyka sobie drogę do zmiany metody opodatkowania dla całego 2022 r.
! Przedsiębiorca opodatkowany podatkiem liniowym, który opłaca składki zdrowotne za siebie i za osobę współpracującą, może w roku podatkowym zaliczyć do kosztów podatkowych lub odliczyć od dochodu łącznie maksymalnie 8700 zł (tj. zarówno w związku z zapłatą swoich składek, jak i za osobę współpracującą).
! Podatnicy opłacający ryczałt od przychodów ewidencjonowanych mogą odliczyć wyłącznie od przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej 50 proc. składek na ubezpieczenie zdrowotne własne i osób współpracujących.
! Przedsiębiorcy opodatkowani według skali podatkowej, którzy opłacają stałe miesięczne zaliczki według metody uproszczonej, mogą dokonywać ich obniżenia o wskaźnik 29,4 proc. w odniesieniu do zaliczek za okresy od lipca do grudnia 2022 r.
! Ani płatnik, ani podatnik nie stosuje w swoich rozliczeniach podatku hipotetycznego, a jego wyliczenie dokonywane jest przez organ podatkowy z mocy prawa.
! Wypłacając wynagrodzenie w lipcu 2022 r. (niezależnie za jaki okres jest to wypłata), płatnik stosuje zasady naliczania zaliczek wprowadzone przepisami przejściowymi od lipca 2022 r., tj. bez rozliczenia ulgi dla klasy średniej i z zastosowaniem stawki PIT 12 proc. zamiast 17 proc.
! Korzystne zmiany dotyczące relacji podatnik-płatnik dotyczące przyjmowania oświadczeń, stosowania odliczenia kwoty wolnej czy odstępowania od pobierania zaliczek na wniosek podatnika zaczną obowiązywać dopiero od 2023 r.