Uchwalona w czerwcu korekta Polskiego Ładu postawiła płatników nie tylko przed koniecznością odbycia kolejnych w tym roku szkoleń, by przebrnąć przez uchwalane na ostatnią chwilę przepisy podatkowe. Wymaga też od nich podjęcia po raz kolejny trudu edukacyjnego, by wyjaśnić zatrudnionym osobom, dlaczego niektórzy z nich dostaną w lipcu i w sierpniu na rękę niższe wynagrodzenie netto. Nowości wprowadziła ustawa z 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1265; dalej: ustawa nowelizująca). Część z nich weszła w życie na bieżąco, część z mocą wsteczną od 1 stycznia 2022 r., niektóre zaczną obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2023 r.

Dotyczą one nie tylko tak oczywistych aspektów wyliczania zaliczki na PIT, jak obniżka stawki podatkowej z 17 proc. do 12 proc., czy idąca w ślad za tym zmiana kwoty zmniejszającej podatek. Przede wszystkim zostały uchylone przepisy o uldze dla klasy średniej oraz mechanizm tzw. rolowania zaliczek, który powodował przejściowe zamrożenie miesięcznego podatku na poziomie z 2021 r. Likwidacja obu tych rozwiązań sprawia, że u niektórych osób zaliczki na PIT teraz wzrosną. Nie wszyscy zatrudnieni to odczują, ale niewątpliwie ciężar tłumaczenia niektórym pracownikom i zleceniobiorcom, dlaczego dostaną na rękę mniej, niż się spodziewali, znów spadnie na płatników. Zapewne, jak na początku tego roku, będzie wiele pytań i pretensji. Znów księgowe i kadrowe będą musiały uzbroić się w cierpliwość i opanować emocje.

Warto też zachęcać zatrudnionych do składania oświadczeń uprawniających płatnika do zmniejszenia wysokości zaliczki. Przede wszystkim dotyczy to samotnych rodziców, którym przywrócono teraz podatkową preferencję uchyloną z końcem 2021 r. Mogą oni już od 1 lipca 2022 r. złożyć płatnikowi oświadczenie o zamiarze wspólnego rozliczenia się z dzieckiem.

Takiego prawa nie mają zleceniobiorcy, ale oni mogą za to złożyć płatnikowi wniosek o niepobieranie zaliczki na PIT, jeżeli tylko przewidują, że ich roczne dochody nie przekroczą 30 000 zł. To nowe uprawnienie (obowiązujące od 1 stycznia br.) nie przysługuje na razie pracownikom, lecz za pół roku i to się zmieni. Od 1 stycznia 2023 r. wejdzie w życie tak dużo zmian w zakresie składania płatnikom oświadczeń i wniosków, że już teraz warto się do tej zmiany przygotować.

W tabelarycznych zestawieniach pokazujemy dziś:

- które zmiany weszły już w życie, a które dopiero czekają płatników,

- dla kogo i w jakim zakresie zmieni się wysokość zaliczki na PIT, a w rezultacie kwota wynagrodzenia netto,

- jakie oświadczenia i wnioski mogą już dziś składać pracownicy i zleceniobiorcy, a jakie będą mogli składać, począwszy od 1 stycznia 2023 r.

Marnym pocieszeniem - przy takiej zmienności prawa - może być dla płatników podwyżka od lipca br. wynagrodzenia za prawidłowe naliczanie i odprowadzanie zaliczek na PIT, a od 2023 r. dodatkowy przepis ograniczający odpowiedzialność płatnika, gdy do błędu przyczynił się sam podatnik.©℗

Katarzyna Jędrzejewska

Zmiany w wyliczaniu zaliczek na PIT od 1 lipca

Od lipca 2022 r. została obniżona najniższa stawka skali podatkowej z 17 proc. do 12 proc. Zmalała kwota zmniejszająca podatek z 5100 zł rocznie (425 zł miesięcznie) do 3600 zł rocznie (300 zł miesięcznie), co jest konsekwencją obniżenia dolnej stawki skali podatkowej (30 tys. zł × 12 proc. : 12 miesięcy). tabela 1 Miesięczna kwota zmniejszająca podatek (300 zł) przysługuje za każdy miesiąc, niezależnie od wysokości dochodu.

Tabela 1. Skala PIT w 2022 r., stosowana przez płatników od 1 lipca 2022 r. ©℗

Bez ulgi dla klasy średniej

Od 1 lipca 2022 r. płatnicy nie naliczają ulgi dla klasy średniej przy obliczaniu zaliczek na PIT od dochodów (przychodów) uzyskanych przez podatnika od 1 lipca 2022 r. Wynika to z dwóch przepisów ustawy nowelizującej:

• art. 23 ust. 4, zgodnie z którym przy obliczaniu zaliczki od dochodów uzyskanych w okresie od 1 lipca 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. nie pomniejsza się dochodu o kwotę ulgi dla pracowników, o której mowa w art. 32 ust. 2a oraz art. 44 ust. 3aa ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1301; dalej: ustawa o PIT) w dotychczasowym brzmieniu;
• art. 18 ust. 3, zgodnie z którym art. 32 ust. 2a i 2b, art. 44 ust. 3aa ustawy o PIT w dotychczasowym brzmieniu nie stosuje się do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 lipca 2022 r.

Natomiast przepisy o uldze dla klasy średniej zostały w całości uchylone z mocą wsteczną, ponieważ nie stosuje się ich do dochodów (przychodów) uzyskanych już od 1 stycznia 2022 r. W efekcie podatnicy nie będą odliczać tej ulgi w zeznaniu rocznym za 2022 r. Wynika to z art. 18 ust. 2 ustawy nowelizującej, który mówi, że art. 26 ust. 1 pkt 2aa i ust. 4a-4c ustawy o PIT w dotychczasowym brzmieniu nie stosuje się do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2022 r.

Zwrot podatku w 2023 r.

Podatnicy, którzy na skutek likwidacji ulgi dla klasy średniej zapłacą wyższy PIT za cały 2022 r., niż wyniósłby podatek (tzw. hipotetyczny), gdyby ulga ta nadal obowiązywała, dostaną po zakończeniu roku z urzędu skarbowego zwrot różnicy. Zwrot ten wyliczy sam urząd, więc ani podatnicy, ani płatnicy nie muszą sobie zaprzątać tym głowy.

Samo to rozwiązanie jest incydentalne, zostanie zastosowane tylko w rozliczeniu za 2022 r. i będzie dotyczyć wąskiej grupy podatników - tych, którzy skorzystaliby z ulgi dla klasy średniej, gdyby nie zmiany wprowadzone 1 lipca 2022 r.

Bez rolowania…

Od 1 lipca 2022 r. płatnicy nie stosują - do dochodów (przychodów) uzyskanych przez podatnika od 1 lipca 2022 r. - mechanizmu podwójnego liczenia zaliczek (tj. według zasad z 31 grudnia 2021 r. i według zasad aktualnych) ani ich rolowania. Mechanizm ten został wprowadzony najpierw rozporządzeniem ministra finansów z 7 stycznia 2022 r. w sprawie przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (Dz.U. poz. 28). Następnie został przeniesiony do ustawy o PIT ustawą z 24 lutego 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy o podatku od wydobycia niektórych kopalin (Dz.U. poz. 558). Był to art. 53a ustawy o PIT, który od 1 lipca br. został uchylony. Przypomnijmy, że dotyczył on pracowników i zleceniobiorców oraz emerytów i rencistów, a był stosowany do dochodów do 12 800 zł brutto. Dzięki niemu zaliczki na PIT były zamrożone na poziomie zaliczek z 2021 r.

Rolowanie zaliczek polegało na tym, że jeżeli zaliczka na PIT obliczona według zasad obowiązujących w 2021 r. była niższa niż obliczona według zasad z 2022 r., to płatnik pobierał i odprowadzał do urzędu skarbowego niższą zaliczkę. Różnicę miał potrącić w kolejnych miesiącach - tych, w których podatnik zyskiwałby na Polskim Ładzie, czyli na zmianach wprowadzonych od 1 stycznia 2022 r.

Powstaje teraz pytanie, co z tą niepobraną różnicą? Czy trzeba ją będzie potrącić w drugiej połowie 2022 r. mimo zlikwidowanego mechanizmu rolowania? Odpowiedź brzmi: nie. Płatnicy nie tylko nie stosują rolowania nadwyżek, ale dodatkowo zostali zwolnieni z obowiązku rozliczenia ich w kolejnych zaliczkach - za te miesiące, w których podatnicy zyskiwaliby na Polskim Ładzie.

Nie można natomiast wykluczyć - ale to jest już całkiem inna kwestia - że w rozliczeniu rocznym podatnik będzie musiał dopłacić podatek, jeżeli okazałoby się, że PIT należny, obliczony od całości dochodów podatnika za 2022 r. (według zasad obowiązujących w tym roku zgodnie z ustawą nowelizującą), byłby wyższy niż wpłacone (pobrane przez płatnika) zaliczki w trakcie tego roku.

…ale nadal z obliczaniem według stanu na 31 grudnia 2021 r.

Mimo zlikwidowanego wymogu podwójnego liczenia zaliczek na PIT płatnicy nadal muszą obliczać je według stanu na 31 grudnia 2021 r., by sprawdzić, czy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika zgodnie z art. 79 i art. 81 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1352; dalej: ustawa zdrowotna) nie jest wyższa od zaliczki na PIT obliczonej zgodnie z przepisami obowiązującymi na 31 grudnia 2021 r. Od 1 stycznia 2022 r. bowiem składka zdrowotna nie jest pomniejszana do kwoty faktycznej zaliczki na PIT za dany miesiąc, tylko do kwoty odpowiadającej zaliczce na podatek obliczonej zgodnie z przepisami obowiązującymi 31 grudnia 2021 r. Wynika to art. 83 ust. 1 i 2b ustawy zdrowotnej. Przepisy te nie zostały zmienione ustawą nowelizującą, na co zwróciliśmy uwagę w artykule „Zaliczki na PIT wciąż liczone dwa razy” (DGP nr 122/2022).

Oznacza to, że nadal trzeba podwójnie obliczać zaliczki na PIT, przy czym nie chodzi tu o zlikwidowany już mechanizm rolowania zaliczek, a tylko o weryfikację, czy potrącana składka zdrowotna nie jest zbyt wysoka (nie przekracza wysokości zaliczki na PIT obliczonej według przepisów obowiązujących 31 grudnia 2021 r.). Wymóg takiej weryfikacji dotyczy wszystkich płatników, o których mowa w art. 85 ust. 1-13 ustawy zdrowotnej, a więc m.in. pracodawców, zleceniodawców, podmiotów wypłacających rozmaite świadczenia, zasiłki, uposażenia. W praktyce konieczność obniżenia składki do wysokości zaliczki na PIT dotyczy pracowników o niskich dochodach, którzy pracują np. w niepełnym wymiarze czasu pracy (na część etatu) albo nie przepracowali całego miesiąca.

Przypomnijmy, że zaliczkę na PIT pracodawca oblicza od wszystkich wypłat (świadczeń) wypłaconych lub postawionych do dyspozycji pracownika w danym miesiącu kalendarzowym. Przy czym - jak wyjaśnił Oddział ZUS w Lublinie w interpretacji z 2 lutego 2021 r. (sygn. WPI/200000/43/56/2021) ‒ „w przypadku uzyskania przez pracownika w danym miesiącu przychodów ze stosunku pracy (wynagrodzenie) oraz z tytułu pobierania zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego, tj. z dwóch różnych źródeł, obniżenie składki do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych odnosi się do wysokości zaliczki obliczonej od wynagrodzenia za pracę, a nie do wysokości zaliczki obliczonej od obu przychodów. Do powyższego odniósł się Sąd Najwyższy w wyżej cytowanej uchwale (z 2 lutego 2016 r., sygn. akt III UZP 18/15 ‒ red.), stwierdzając, że «w sytuacji, gdy jeden z przychodów nie stanowi podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (co jest równoznaczne z zerową wysokością tej składki), będąc jednocześnie dochodem, od którego pobiera się zaliczkę na podatek dochodowy (tak jak zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego - art. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej w związku z art. 18 ust. 2 ustawy systemowej i art. 32 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy jedynie w tej części, którą oblicza się od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki» (…)”.

Zaliczki za czerwiec i od lipca

Od 1 lipca br. płatnicy przy obliczaniu zaliczki na podatek dochodowy do dochodów uzyskanych przez podatnika w okresie od 1 lipca 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. stosują:

• zamiast stawki 17 proc. stawkę 12 proc. (art. 23 ust. 1 ustawy nowelizującej),
• niższą kwotę pomniejszającą podatek, tj. 300 zł miesięcznie (zamiast jak dotychczas 425 zł), co jest konsekwencją zmiany tej kwoty w wymiarze rocznym w skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy o PIT (art. 32 ust. 3 ustawy o PIT w obecnym, niezmienionym brzmieniu).

Nowa skala podatkowa, ze stawkami 12 proc. i 32 proc. oraz niższą kwotą zmniejszającą podatek, ma zastosowanie do dochodów za cały 2022 r., ale płatnicy stosują ją przy obliczaniu zaliczek na PIT od wynagrodzeń wypłacanych od 1 lipca 2022 r. Płatnik stosuje stawkę 12 proc. do tej części dochodów zatrudnionego, która nie przekracza w skali roku kwoty 120 000 zł. Dochody uzyskane to - zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 11 ust. 1 ustawy o PIT - dochody otrzymane przez podatnika (wypłacone mu) lub postawione do jego dyspozycji. Nie ma natomiast znaczenia, za jaki okres (za które miesiące) podatnik je otrzymuje.

Nadal jednak próg skali podatkowej wynosi 120 000 zł, a kwota dochodu wolnego od PIT - 30 000 zł.

Od 1 lipca br., jak już wspomnieliśmy, zostały uchylone przepisy o uldze dla klasy średniej, więc płatnicy już jej nie obliczają. Jeżeli w lipcu 2022 r. płatnik pobrał już zaliczkę na PIT według przepisów w brzmieniu z 30 czerwca 2022 r., ale nie przekazał jej jeszcze na rachunek urzędu skarbowego, to powinien ponownie ją przeliczyć i niezwłocznie zwrócić podatnikowi tę część pobranej zaliczki, która przekracza zaliczkę obliczoną na podstawie znowelizowanych przepisów. Wymaga tego art. 21 ustawy nowelizującej.

W przypadku niektórych osób zatrudnionych płatnik będzie musiał pobrać od lipca wyższą zaliczkę na PIT. Jest to konsekwencją likwidacji ulgi dla klasy średniej i mechanizmu rolowania zaliczek (więcej piszemy w tekście „Komu trzeba pobrać od lipca więcej na PIT” na s. B7).

Wprowadzone od 1 lipca br. zmiany nie wpływają natomiast na wysokość zaliczek obliczonych i pobranych przez płatnika od dochodów wypłaconych podatnikowi lub postawionych do jego dyspozycji w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2022 r. Płatnicy nie korygują więc z tego powodu pobranych uprzednio zaliczek.

Płaca minimalna bez PIT

Ze względu na podwyższoną od 1 stycznia 2022 r. kwotę dochodu wolną od opodatkowania osoby z wynagrodzeniem minimalnym nie płacą w 2022 r. PIT. Kwotę wolną odnosi się bowiem do podstawy opodatkowania, a nie do przychodu brutto. Brak PIT wynika zatem z wyliczeń jak poniżej. Płaca minimalna w 2022 r.:

3010 zł × 12 miesięcy = 36 120 zł

Składki na ubezpieczenie społeczne finansowane przez pracownika:

13,71 proc. × 36 120 zł = 4952,05 zł

Przychód pomniejszony o składki:

36 120 zł − 4952,05 zł = 31 167,95 zł

Odliczenie kosztów uzyskania przychodu (najniższych, przysługujących pracownikowi niedojeżdżającemu do pracy z innej miejscowości):

31 167,95 zł − 3000 zł = 28 167,95 zł

Podstawa opodatkowania (28 167,95 zł) mieści się w rocznej kwocie wolnej od opodatkowania (30 000 zł).

PIT-2 w 2022 r.

Przypomnijmy, że płatnik pomniejsza zaliczkę na PIT o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (od 1 lipca 2022 r. o 300 zł miesięcznie), jeżeli pracownik złożył mu oświadczenie PIT-2. Obecnie nadal jeszcze mogą je składać wyłącznie pracownicy (zmieni się to od 2023 r. - piszemy o tym w tekście „Co się zmieni od 1 stycznia 2023 r.” na s. B9). ramka 1 Obecnie osoba zatrudniona na kilku etatach może złożyć PIT-2 tylko u jednego pracodawcy (to również zmieni się od 2023 r.).

Ramka 1

Oświadczenia i wnioski składane przez pracowników oraz inne osoby zatrudnione (np. zleceniobiorców) w 2022 r.:

• oświadczenie PIT-2 pracownika upoważniające pracodawcę do stosowania kwoty zmniejszającej podatek PIT-2 (art. 32 ust. 3 ustawy o PIT),

• oświadczenie pracownika o zamiarze wspólnego rozliczenia się z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko (art. 32 ust. 1a ustawy o PIT oraz art. 23 ust. 2 ustawy nowelizującej),

• oświadczenie o spełnianiu warunków do zastosowania zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy o PIT (art. 32 ust. 1g ustawy o PIT oraz art. 41 ust. 11a),

• wniosek o pobór zaliczek na PIT bez stosowania zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148, czyli ulgi dla młodych (art. 32 ust. 1f ustawy o PIT),

• wniosek o niepobieranie zaliczek na PIT (art. 41 ust. 1c ustawy o PIT),

• wniosek o pobór zaliczek bez stosowania pracowniczych kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 22 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT, czyli bez odliczania co miesiąc 250 zł (art. 32 ust. 1f ustawy o PIT),

• oświadczenie o spełnieniu warunku uprawniającego do podwyższonych pracowniczych kosztów uzyskania przychodu, czyli w kwocie 300 zł miesięcznie (art. 32 ust. 5 ustawy o PIT),

• oświadczenie o rezygnacji z 50-proc. kosztów uzyskania przychodów (art. 32 ust. 7 oraz art. 41 ust. 11 ustawy o PIT).©℗

Raz złożony PIT-2 zachowuje ważność w kolejnych latach podatkowych - aż do jego odwołania lub wycofania przez pracownika. Również po wejściu w życie ustawy nowelizującej pracownicy nie muszą ponownie składać oświadczenia PIT-2, jeżeli nie uległ zmianie stan faktyczny. Pracodawcy powinni natomiast zachęcać osoby, które jeszcze tego nie zrobiły, a mają takie prawo, aby nie zwlekały ze złożeniem takiego oświadczenia - choćby w celu złagodzenia skutków tegorocznych zmian podatkowych.

PIT-2 składa się najczęściej zaraz po podjęciu pracy u danego pracodawcy (przed pierwszą wypłatą należności w roku podatkowym), ale wspomniana nowelizacja z 24 lutego 2022 r. wprowadziła możliwość złożenia tego oświadczenia także w trakcie roku podatkowego.

Po otrzymaniu PIT-2 płatnik odlicza kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał PIT-2 (art. 32 ust. 3aa ustawy o PIT). Również od 2023 r. pracownicy nie będą musieli ponownie składać PIT-2, ale będą mogli dokonać w nim zmian, by skorzystać na wchodzących wtedy w życie nowościach dotyczących tego oświadczenia.

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 32 ust. 3 ustawy o PIT zaliczkę zmniejsza się o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (obecnie 300 zł), jeżeli pracownik złoży zakładowi pracy oświadczenie według ustalonego wzoru, w którym stwierdzi, że:

1) nie otrzymuje emerytury lub renty za pośrednictwem płatnika albo otrzymuje emeryturę lub rentę za pośrednictwem płatnika i złożył wniosek o niepomniejszanie ich o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (czyli wniosek, o którym mowa w art. 34 ust. 2a ustawy o PIT),

2) nie osiąga dochodów z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną;

3) nie osiąga dochodów, od których jest obowiązany opłacać zaliczki na podstawie art. 44 ust. 3 ustawy o PIT;

4) nie otrzymuje świadczeń pieniężnych wypłacanych z Funduszu Pracy lub z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych;

5) ten zakład pracy jest właściwy do stosowania tego zmniejszenia.

Oświadczenie samotnych rodziców…

Ustawa nowelizacyjna przywróciła możliwość wspólnego rozliczenia z dzieckiem dla rodziców samotnie wychowujących dzieci (choć nieco je zmodyfikowano - piszemy o tym dalej). Dzięki temu osoby samotnie wychowujące dzieci, podobnie jak małżonkowie, mogą korzystać za 2022 r. z podwójnej kwoty wolnej, czyli 60 000 zł, ponieważ podatek jest liczony w podwójnej wysokości od połowy dochodów samotnego rodzica. Wspólne rozliczenie jest możliwe dla dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2022 r., ale samotni rodzice mogą już od 1 lipca 2022 r. złożyć płatnikowi oświadczenie o zamiarze wspólnego rozliczenia się z dzieckiem.

Jeżeli samotny rodzic złoży pracodawcy takie oświadczenie, a jego przewidywane za bieżący rok dochody:

• nie przekroczą 120 000 zł - w takiej sytuacji zaliczki za wszystkie miesiące roku wynoszą 12 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu i pracodawca pomniejsza je dodatkowo (czyli dwukrotnie) za każdy miesiąc o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (300 zł);
• przekroczą 120 000 zł - w takiej sytuacji zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 12 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu, a pracodawca stosuje pojedynczą kwotę zmniejszającą podatek (300 zł).

Pracodawca nie stosuje automatycznie podwójnej kwoty zmniejszającej podatek. W tym celu pracownik musi złożyć oświadczenie, że za dany rok podatkowy zamierza rozliczyć się jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Wynika to z art. 23 ust. 2 ustawy nowelizującej. Zgodnie z tym przepisem u osób samotnie wychowujących dzieci stosuje się - dla dochodów uzyskanych w okresie od 1 lipca 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. - te same zasady obliczania zaliczki co u osób, które zamierzają opodatkować się łącznie z małżonkiem.

Ilekroć zatem w art. 32 ust. 1a ustawy o PIT (w obecnym, niezmienionym brzmieniu) mowa jest o:

• opodatkowaniu dochodów łącznie z małżonkiem - należy przez to rozumieć opodatkowanie dochodów na zasadach określonych dla małżonków albo osób samotnie wychowujących dzieci;
• małżonku - należy przez to rozumieć małżonka lub dziecko.

Zgodnie z art. 32 ust. 1b ustawy o PIT (w obecnym, niezmienionym brzmieniu) płatnicy, którym podatnik złożył oświadczenie wymienione w ust. 1a, pobierają zaliczki według zasad określonych w ust. 1a pkt 1 i 2, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało złożone oświadczenie.

Nie ma urzędowego druku, na którym zawiadamia się pracodawcę o zamiarze skorzystania z preferencji przysługującej samotnym rodzicom. Jeżeli podatnik straci w okresie od 1 lipca 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. możliwość opodatkowania dochodów na zasadach określonych dla osób samotnie wychowujących dzieci, to musi o tym poinformować płatnika (art. 23 ust. 3 ustawy nowelizującej). W takiej sytuacji od miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik przestał spełniać warunki do obniżki zaliczek, płatnik pobiera zaliczki według zasad określonych w art. 32 ust. 1.

Z preferencyjnego opodatkowania dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci może skorzystać rodzic wychowujący dziecko (bez względu na wiek), które otrzymywało zasiłek pielęgnacyjny, dodatek pielęgnacyjny lub rentę socjalną.

W przypadku dzieci małoletnich nie obowiązuje limit dochodu dziecka uprawniający do skorzystania z tej preferencji. Natomiast uczące się pełnoletnie dziecko, do ukończenia 25. roku życia, nie może uzyskać w 2022 r. dochodów w łącznej wysokości przekraczającej 16 061,28 zł (12-krotność renty socjalnej określonej w ustawie z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 240). Pod uwagę brane są tu dochody pełnoletnich uczących się dzieci:

• opodatkowane według skali podatkowej, z wyjątkiem renty rodzinnej (dziecko, podobnie jak samotny rodzic, nie może mieć dochodów opodatkowanych według liniowej stawki 19 proc. PIT),
• opodatkowane 19-proc. podatkiem dochodowym z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, udziałów (akcji) lub pochodnych instrumentów finansowych.

Przychody pełnoletniego dziecka zwolnione w ramach ulgi dla młodych (art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT) są również uwzględniane w limicie uprawniającym samotnego rodzica do skorzystania z tej preferencji.

Z preferencji dla samotnych rodziców nie korzystają osoby, które wychowują wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom (rozwiedzionym, żyjącym w separacji lub w rozłączeniu) zostało ustalone świadczenie wychowawcze 500 plus w wysokości połowy kwoty dla każdego rodzica (zgodnie z art. 5 ust. 2a ustawy z 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci; t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2407; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2270). Jeżeli rodzic ma kilkoro dzieci, w tym jedno np. objęte opieką naprzemienną ze współdzieleniem 500 plus, to całkowicie traci prawo do preferencyjnego rozliczenia jako samotny rodzic.

…i małżonków

Nadal pracownik może złożyć oświadczenie, że za dany rok zamierza opodatkować dochody łącznie z małżonkiem, a jego przewidywane za bieżący rok dochody:

• nie przekroczą 120 000 zł, a małżonek nie uzyskuje żadnych dochodów - w takiej sytuacji zaliczki za wszystkie miesiące roku wynoszą 12 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu i pracodawca pomniejsza je dodatkowo (czyli dwukrotnie) za każdy miesiąc o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (300 zł);
• przekroczą 120 000 zł, a małżonek nie uzyskuje żadnych dochodów lub dochody małżonka mieszczą się w niższym przedziale skali podatkowej - w takiej sytuacji zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 12 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu, a pracodawca stosuje pojedynczą kwotę zmniejszającą podatek (300 zł).

Prawo do złożenia oświadczenia wynika z art. 32 ust. 1a ustawy o PIT w obecnym, niezmienionym brzmieniu. Po otrzymaniu takiego oświadczenia płatnik pobiera zaliczki według ww. zasad, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało złożone oświadczenie.

Nie ma urzędowego druku, na którym zawiadamia się pracodawcę o zamiarze wspólnego rozliczenia się z małżonkiem. Jeżeli podatnik straci w okresie od 1 lipca 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. możliwość opodatkowania dochodów na zasadach określonych dla małżonków, to musi o tym poinformować płatnika (art. 23 ust. 3 ustawy nowelizującej). W takiej sytuacji od miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik przestał spełniać warunki do obniżki zaliczek, płatnik pobiera zaliczki według zasad określonych w art. 32 ust. 1.

Zwolnienie płatnika z poboru zaliczek w 2022 r.

Od 1 stycznia 2022 r. niektórzy podatnicy (nie dotyczy to pracowników) mogą złożyć płatnikowi wniosek o niepobieranie zaliczek na PIT (obecny art. 41 ust. 1c ustawy o PIT). Może to zrobić osoba, która spełnia łącznie następujące warunki:

• jej roczne dochody nie przekroczą 30 000 zł,
• płatnik potrąca jej zaliczki na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o PIT, a więc od przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz art. 18 (np. od umów zlecenia, umowy o dzieło, wynagrodzenia menedżera),
• nie osiąga innych dochodów, poza dochodami uzyskiwanymi od tego płatnika (którego upoważnia do niepobierania zaliczek), od których zaliczki na PIT są obliczane z uwzględnieniem pomniejszenia o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, lub są opłacane na podstawie art. 44 ust. 3 (zaliczki od dochodów z działalności gospodarczej).

Wniosek o niepobieranie zaliczek składa się odrębnie dla każdego roku podatkowego.

Jak już wspomnieliśmy, obecnie takiego wniosku nie mogą złożyć pracownicy (będą mogli go składać dopiero od 2023 r. - piszemy o tym dalej). Dotyczy to także pracowników, którzy korzystają ze zwolnień na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 ustawy o PIT (zwolnienie podatkowe w ramach ulgi dla młodych, ulgi na powrót, ulgi dla rodzin 4 plus oraz ulgi dla aktywnych zawodowo seniorów).

Nie zmieniła się zasada, że płatnicy nie muszą pobierać zaliczek na PIT od należności z tytułów, o których mowa w art. 13 pkt 2 i 8 ustawy o PIT, jeżeli podatnik złoży oświadczenie, że wykonywane przez niego usługi wchodzą w zakres prowadzonej działalności gospodarczej (art. 41 ust. 2 ustawy o PIT). Chodzi o przychody z:

• usług wykonywanych na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, lecz nie na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, a także z wyjątkiem przychodów, o których mowa w art. 13 pkt 9 ustawy o PIT, czyli z wyjątkiem umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, które są zawsze traktowane jako działalność wykonywana osobiście, choćby podatnik zawierał je w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej (art. 13 pkt 8 ustawy o PIT);
• działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, przychody z tytułu udziału w badaniach i eksperymentach prowadzonych przez podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych (art. 13 pkt 2 ustawy o PIT).

Inne oświadczenia i wnioski pracownicze

Nadal obowiązują przepisy pozwalające pracownikowi złożyć:

1) oświadczenie o spełnianiu warunków do zastosowania zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy o PIT (art. 32 ust. 1g oraz art. 41 ust. 11a ustawy o PIT w obecnym, niezmienionym brzmieniu);

▶ W takiej sytuacji płatnik stosuje zwolnienie najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał oświadczenie, nie dłużej niż do upływu terminu wskazanego przez podatnika. Jeżeli podatnik powiadomi płatnika o zmianie stanu faktycznego wynikającego z oświadczenia, płatnik nie uwzględnia zwolnienia najpóźniej od kolejnego miesiąca, w którym otrzymał powiadomienie. Nie ma urzędowego wzoru takiego oświadczenia. Podatnik może je sam zredagować. Ważne jest natomiast, aby w oświadczeniu tym znalazła się klauzula o następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”.

W oświadczeniu dotyczącym spełnienia warunków do stosowania zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 152 ustawy o PIT (ulga na powrót), podatnik wskazuje również rok rozpoczęcia i zakończenia stosowania zwolnienia przez płatnika.

2) wniosek o pobór zaliczek bez stosowania zwolnienia podatkowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT, czyli ulgi dla młodych (art. 32 ust. 1f ustawy o PIT w obecnym, niezmienionym brzmieniu);

▶ W takiej sytuacji płatnik pobiera zaliczki bez stosowania tego zwolnienia najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał wniosek. Wniosek ten składa się odrębnie dla każdego roku podatkowego.

3) wniosek o pobór zaliczek bez stosowania miesięcznych kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 22 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT, czyli bez odliczania co miesiąc 250 zł (art. 32 ust. 1f ustawy o PIT w obecnym, niezmienionym brzmieniu);

▶ W takiej sytuacji płatnik pobiera zaliczki bez stosowania tych kosztów najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał wniosek. Wniosek ten składa się odrębnie dla każdego roku podatkowego.

4) oświadczenie pracownika o spełnieniu warunku uprawniającego go do podwyższonych kosztów uzyskania przychodu, określonych w art. 22 ust. 2 pkt 3 ustawy o PIT, czyli w kwocie 300 zł miesięcznie (art. 32 ust. 5 ustawy o PIT);

▶ Oświadczenie to może złożyć pracownik, którego miejsce stałego lub czasowego zamieszkania jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik ten nie uzyskuje dodatku za rozłąkę. Po otrzymaniu tego oświadczenia pracodawca stosuje przy obliczaniu zaliczki na PIT koszty uzyskania przychodów w wysokości 300 zł. Oświadczenia tego nie składa się, jeżeli stan faktyczny wynikający z oświadczenia złożonego w latach poprzednich nie uległ zmianie (art. 32 ust. 3a w zw. z art. 32 ust. 5 ustawy o PIT).

Pracownik powinien wycofać złożone oświadczenie, jeżeli przestał spełniać warunki uprawniające do podwyższonych kosztów uzyskania przychodu, czyli jeżeli:

- przeprowadził się i przestał dojeżdżać do pracy, czyli gdy miejsce jest stałego lub czasowego zamieszkania jest już położone w miejscowości, w której znajduje się zakład pracy lub

- uzyskuje dodatek za rozłąkę.

W takiej sytuacji pracodawca przestaje stosować podwyższone koszty uzyskania przychodu (art. 32 ust. 4 w zw. z art. 32 ust. 5 ustawy o PIT).

5) oświadczenie o rezygnacji z 50-proc. kosztów uzyskania przychodów (art. 32 ust. 7 w obecnym niezmienionym brzmieniu oraz art. 41 ust. 11 ustawy o PIT).

▶ W takiej sytuacji płatnicy przy obliczaniu zaliczki nie stosują kosztów uzyskania przychodów określonych w art. 22 ust. 9 pkt 1-3 ustawy o PIT. Zakład pracy nie stosuje 50-proc. kosztów od miesiąca, w którym otrzymał oświadczenie pracownika o rezygnacji z ich stosowania, albo od następnego miesiąca, jeżeli w miesiącu, w którym otrzymał oświadczenie, nie miał możliwości pobrania zaliczki bez zastosowania tych kosztów (art. 32 ust. 7 ustawy o PIT w obecnym niezmienionym brzmieniu). Oświadczenie to składa się odrębnie dla każdego roku podatkowego.

Po ustaniu zatrudnienia w 2022 r.

W interpretacji indywidualnej z 18 maja 2022 r. (nr 0112-KDIL2-1.4011.199.2022.1.AMN) dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdził: „Wszystkie oświadczenia, o których mowa we wniosku (o interpretację - red.) są ważne tylko w czasie trwania zatrudnienia. Z chwilą ustania umowy o pracę czy umowy cywilno-prawnej automatycznie tracą one ważność. Tym samym w przedmiotowej sprawie przekazując wypłaty po dniu rozwiązania umowy o pracę (i ustania stosunku pracy) lub rozwiązania umowy cywilnoprawnej, pobierając zaliczkę na podatek dochodowy, nie są państwo [płatnik - red.] zobowiązani uwzględniać oświadczeń złożonych przez pracownika/zleceniobiorcę w trakcie trwania umowy o pracę /umowy zlecenia”.

Zmiany w tym zakresie nastąpią od 1 stycznia 2023 r. - piszemy o tym dalej.

Małe zlecenia

Z 17 proc. do 12 proc. została obniżona stawka zryczałtowanego podatku dochodowego od tzw. małych umów zlecenia, czyli z tytułu, o którym mowa w art. 13 pkt 2 i 5-9 ustawy o PIT, jeżeli kwota należności określona w umowie zawartej z osobą niebędącą pracownikiem płatnika nie przekracza 200 zł (art. 30 ust. 1 pkt 5a ustawy o PIT). Zmiana ta ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 lipca 2022 r. Chodzi o:

• przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, przychody z tytułu udziału w badaniach i eksperymentach prowadzonych przez podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych (art. 13 pkt 2 ustawy o PIT);
• przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w art. 13 pkt 7 (art. 13 pkt 5 ustawy o PIT);
• przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10 ustawy o PIT, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9 (art. 13 pkt 6 ustawy o PIT);
• przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych (art. 13 pkt 7 ustawy o PIT);
• przychody otrzymywane przez członków Rady Mediów Narodowych (art. 13 pkt 7a ustawy o PIT);
• przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:

a) osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,

b) właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora - jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością,

c) przedsiębiorstwa w spadku

‒ z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa w art. 13 pkt 9 (art. 13 pkt 8 ustawy o PIT);

• przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej - z wyjątkiem przychodów, o których mowa w art. 13 pkt 7 (art. 13 pkt 9 ustawy o PIT).

Ramka 2

Ogólne reguły stosowania zwolnień z PIT

1. Żadne ze zwolnień wymienionych art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 ustawy o PIT nie obejmuje przychodów:

- z umów o dzieło,

- z praw autorskich (z wyjątkiem uzyskanych w ramach umowy o pracę),

- z zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem zasiłku macierzyńskiego (czyli nie obejmuje np. zasiłków chorobowych),

- podlegających opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym na podstawie ustawy o PIT,

- zwolnionych od podatku dochodowego (innych niż zwolnione na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 ustawy o PIT, czyli np. diet i innych świadczeń z tytułu podróży służbowej, zapomóg otrzymanych w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej choroby wypłaconej z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych),

- od których zaniechano poboru podatku w drodze rozporządzenia.

2. Suma przychodów zwolnionych z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 ustawy o PIT nie może przekroczyć w 2022 r. kwoty 85 528 zł (art. 21 ust. 44 ustawy o PIT). Limit ten jest łączny dla wszystkich tych zwolnień. Jeżeli więc np. pracujący senior jest zarazem opiekunem prawnym czworga dzieci, to nie ma prawa do dwóch limitów zwolnienia (2 x 85 528 zł), tylko do jednego.

3. W przypadku ulgi dla młodych podatnik nie musi składać wniosku o stosowanie tego zwolnienia, chyba że otrzymuje zasiłek macierzyński, który wypłaca organ rentowy. W tym wypadku dla zastosowania zwolnienia przez organ rentowy podatnik musi złożyć wniosek o obliczanie zaliczek z uwzględnieniem ulgi dla młodych. Wynika to z nowego art. 34 ust. 4b ustawy o PIT, który stosuje się do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 lipca 2022 r. (art. 18 ust. 4 ustawy nowelizującej). Podatnik może natomiast złożyć płatnikowi wniosek o pobór zaliczek bez stosowania zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148, czyli ulgi dla młodych (art. 32 ust. 1f ustawy o PIT w obecnym, niezmienionym brzmieniu).

4. W przypadku zwolnień na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy o PIT warunkiem zastosowania przez płatnika któregokolwiek z tych zwolnień jest złożenie przez podatnika oświadczenia o spełnianiu warunków do korzystania z tych preferencji (art. 32 ust. 1g ustawy o PIT oraz art. 41 ust. 11a ustawy o PIT w obecnym, niezmienionym brzmieniu). ©℗

Zmiany w ulgach PIT zero

Od lipca br. zwolnienie z PIT w ramach ulgi dla młodych, ulgi na powrót, ulgi dla rodzin 4 plus oraz ulgi dla aktywnych zawodowo seniorów obejmuje również przychody z zasiłku macierzyńskiego, o którym mowa w ustawie z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265). Zwolnienie to ma zastosowanie już w odniesieniu do przychodów z tego tytułu uzyskanych od 1 stycznia 2022 r.

W rezultacie dla osób młodych zwolnienie to - do wysokości nieprzekraczającej 85 528 zł rocznie - dotyczy w 2022 r. następujących przychodów otrzymanych do ukończenia 26. roku życia:

• ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy,
• z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PIT,
• z odbywania praktyki absolwenckiej, o której mowa w ustawie z 17 lipca 2009 r. o praktykach absolwenckich (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1244),
• z odbywania stażu uczniowskiego, o którym mowa w art. 121a ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1383),
• z zasiłku macierzyńskiego.

Natomiast dla pozostałych osób objętych ulgą PIT zero (rodzice co najmniej czworga dzieci, aktywni zawodowo seniorzy, osoby przenoszące na terytorium RP miejsce swojego zamieszkania) zwolnienie - do wysokości nieprzekraczającej 85 528 zł rocznie - dotyczy w 2022 r. następujących przychodów:

• ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy,
• z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PIT,
• z pozarolniczej działalności gospodarczej, do których ma zastosowanie skala podatkowa ze stawkami 12 proc. i 32 proc., lub jednolita stawka podatku 5 proc. (od dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej) albo 19-proc. stawka dla przedsiębiorców liniowych, lub ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
• z zasiłku macierzyńskiego.

Zwolnienie z PIT a kwota wolna

Do zwolnienia dla przychodów do wysokości nieprzekraczającej rocznie 85 528 zł dochodzi jeszcze - u osób rozliczających się według skali podatkowej PIT - kwota dochodu wolnego od podatku wynosząca 30 000 zł. To oznacza, że po wykorzystaniu limitu zwolnienia 85 528 zł zleceniobiorca może złożyć zleceniodawcy wniosek o niepobieranie zaliczek na PIT, jeżeli przewiduje, że jego dochody podlegające opodatkowaniu nie przekroczą 30 000 zł (obecny art. 41 ust. 1c ustawy o PIT). Takie prawo mają tylko osoby, którym płatnik potrąca zaliczki na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o PIT, a więc od przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz art. 18 ustawy o PIT (np. od zleceń, umowy o dzieła, wynagrodzenia menedżera). Warunkiem jest też, że podatnik nie osiąga innych dochodów, poza dochodami uzyskiwanymi od tego płatnika (którego upoważnia do niepobierania zaliczek).

Takiego wniosku nie mogą złożyć obecnie pracownicy, w tym także ci, którzy korzystają ze zwolnień na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 ustawy o PIT (zwolnienie z PIT w ramach ulgi dla młodych, ulgi na powrót, ulgi dla rodzin 4 plus oraz ulgi dla aktywnych zawodowo seniorów). W rezultacie pracodawca musi naliczać zaliczki od wynagrodzeń pracowniczych, nawet jeżeli nadwyżka ponad kwotę 85 528 zł nie przekroczy w roku podatkowym 30 000 zł i ostatecznie nie będzie opodatkowana. Zmieni się to od 2023 r., odkąd pracownicy będą mogli również złożyć wniosek płatnikowi (pracodawcy) o niepobieranie zaliczek na PIT ze względu na roczne dochody nieprzekraczające 30 000 zł.

Zwolnienie ze składek a zwolnienie z PIT

Zwolnieniem, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT (dla aktywnych zawodowo seniorów), objęte są również:

• odprawa emerytalna,
• nagroda jubileuszowa,
• wynagrodzenie chorobowe,
• ryczałt za używanie prywatnego samochodu.

Potwierdził to dyrektor KIS w interpretacjach indywidualnych: z 1 lipca 2022 r. (nr 0114-KDIP2-2.4011.403.2022.1.IN) i z 5 maja 2022 r. (nr 0114-KDIP3-2.4011.312.2022.1.MR),

Wątpliwości w tym zakresie biorą się z tego, że zwolnieniem na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT są objęte w wymienione w tym przepisie przychody, pod warunkiem że podatnik podlega z tytułu uzyskania tych przychodów ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265). Natomiast wymienione świadczenia nie są objęte składkami na ubezpieczenia społeczne, co wynika z rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 449). Są to konkretnie:

• odprawy emerytalne na podstawie par. 2 ust. 1 pkt 2 tego rozporządzenia,
• nagrody jubileuszowe na podstawie par. 2 ust. 1 pkt 1 tego rozporządzenia,
• wynagrodzenie chorobowe na podstawie par. 2 ust. 1 pkt 24 tego rozporządzenia,
• ryczałt za używanie prywatnego samochodu do celów służbowych na podstawie par. 2 ust. 1 pkt 13 tego rozporządzenia.

We wspomnianej interpretacji z 5 maja 2022 r. (nr 0114-KDIP3-2.4011.312.2022.1.MR) dyrektor KIS wyjaśnił jednak, że art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT nie różnicuje tytułu do ubezpieczeń społecznych, „co oznacza, że podatnik, któremu w ramach pracy na etacie wypłacono przychód składający się w części np. z nagrody jubileuszowej, od której nie są pobierane składki na ubezpieczenia społeczne, będzie uprawniony do zastosowania PIT-0 dla pracujących seniorów w odniesieniu do całości przychodu uzyskiwanego w ramach stosunku pracy. Dotyczy to również wynagrodzenia chorobowego, jak i ryczałtu otrzymywanego z tytułu używania samochodu niebędącego własnością pracodawcy do celów służbowych”.

To oznacza, że wypłacając te świadczenia, płatnik nie nalicza, nie pobiera i nie odprowadza do urzędu skarbowego zaliczki na PIT. Warunkiem jest, że otrzymujący je pracownik złoży płatnikowi oświadczenie, że spełnia warunki do stosowania zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT. Płatnik stosuje to zwolnienie najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał oświadczenie (art. 32 ust. 1g ustawy o PIT w obecnym, niezmienionym brzmieniu).

50-proc. koszty przy zwolnieniu z PIT

Jeżeli przychody podatnika są zwolnione z PIT w ramach ulgi dla młodych, ulgi na powrót, ulgi dla rodzin 4 plus oraz ulgi dla aktywnych zawodowo seniorów, to 50-proc. koszty uzyskania przychodu mają zastosowanie do przychodów podlegających opodatkowaniu, a więc dopiero po przekroczeniu kwoty 85 528 zł przychodów objętych zwolnieniem.

Należy jednak pamiętać, że łączna kwota 50-proc. kosztów uzyskania przychodu nie może w 2022 r. przekroczyć 120 000 zł (art. 22 ust. 9a ustawy o PIT). Kwota ta dotyczy sumy kosztów uzyskania:

• przychodów objętych ulgą PIT zero, oraz
• przychodów, do których mają zastosowanie 50-proc. koszty.

Jeżeli więc od 120 000 zł odjąć przychody objęte zwolnieniem z PIT (85 528 zł), to kwota 50-proc. kosztów uzyskania przychodu podlegających opodatkowaniu nie może być w 2022 r. wyższa niż 34 472 zł.

Młodzi do 26. roku życia

Zwolnienie na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT obejmuje wymienione w tym przepisie przychody otrzymane przez podatnika do ukończenia 26. roku życia, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85 528 zł.

Jeżeli podatnik kończy 26. rok życia w trakcie miesiąca, to zwolnione na mocy tego przepisu są przychody wypłacone do tego dnia. „W konsekwencji, do przychodów otrzymanych w miesiącu utraty prawa do zwolnienia (ukończenia przez pracownika dwudziestego szóstego roku życia), obowiązek poboru zaliczki przez płatnika wynikał będzie z momentu wypłaty wynagrodzenia. Jeżeli wynagrodzenie zostanie wypłacone do ukończenia dwudziestego szóstego roku życia, to pobranie przez płatnika (pracodawcę) zaliczki od tego wynagrodzenia nie jest zasadne. Natomiast w przypadku wynagrodzeń (m.in. wynagrodzenia ze stosunku pracy) wypłacanych po tym dniu, na płatniku w stosunku do przychodów niekorzystających ze zwolnienia ciążą obowiązki naliczania, poboru i odprowadzenia należnej zaliczki na podatek dochodowy” - potwierdził dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 16 grudnia 2021 r. (nr 0113-KDIPT2-2.4011.950.2021.1.MP). Wyjaśnił zarazem, że gdy dzień 26. urodzin przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, nie następuje przesunięcie daty urodzin na następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy. „Ukończenie dwudziestego szóstego roku życia nie stanowi bowiem terminu w znaczeniu dokonania przez podatnika danej czynności w określonym przedziale czasu (ukończenie dwudziestego szóstego roku nie wiąże się z żadną aktywnością ze strony podatnika). Do dnia ukończenia dwudziestego szóstego roku życia podatnik ma jedynie otrzymać przychód. Jeżeli więc podatnik urodził się 1 czerwca, ukończenie dwudziestego szóstego roku życia nastąpi 1 czerwca. Zatem wynagrodzenie ze stosunku pracy wypłacone przez pracodawcę (płatnika) również w tym dniu podlega omawianemu zwolnieniu” - czytamy w interpretacji.

Dyrektor KIS doprecyzował także, że gdy pracodawca wypłaca wynagrodzenie na wskazany przez pracownika rachunek płatniczy, to wypłata oznacza moment, w którym środki schodzą z konta bankowego pracodawcy. Nie jest to dzień otrzymania środków na konto bankowe pracownika. Nie jest to również dzień dokonywania wypłat wynagrodzenia pracownikowi za dany miesiąc określony w umowie o pracę. „Sam moment naliczania wynagrodzenia lub ustanowiony w umowie o pracę dzień wypłaty wynagrodzenia w danym miesiącu nie jest momentem właściwym do zastosowania zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 148 lit. a ustawy o PIT. Istotny natomiast jest dzień wypłaty przez pracodawcę wynagrodzenia dla pracownika oraz moment ukończenia dwudziestego szóstego roku życia” - wyjaśnił dyrektor KIS.

Przychody otrzymane po dniu ukończenia przez podatnika 26. roku życia podlegają już opodatkowaniu, przy czym dochód może być jeszcze zwolniony z podatku do wysokości 30 000 zł, jeżeli dochody podatnika są opodatkowane według skali PIT (ma bowiem wtedy zastosowanie kwota wolna od PIT).

Seniorzy aktywni zawodowo

Do skorzystania z ulgi dla aktywnych zawodowo seniorów (art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT) wystarczające jest nabycie prawa do emerytury, nie ma potrzeby występowania do ZUS o emeryturę, by następnie zawiesić jej pobieranie.

Z ulgi mogą korzystać kobiety powyżej 60. roku życia i mężczyźni powyżej 65. roku życia, jeżeli mimo nabycia uprawnienia nie otrzymują:

• emerytury lub renty rodzinnej z KRUS,
• emerytury lub renty rodzinnej z mundurowych systemów ubezpieczeń,
• emerytury lub renty rodzinnej z ZUS,
• świadczeń pieniężnych w związku ze zwolnieniem ze służby stałej funkcjonariusza służby mundurowej,
• uposażenia przysługującego sędziemu w stanie spoczynku lub uposażenia rodzinnego.

Jeżeli pracujący senior złożył płatnikowi na początku roku oświadczenie o spełnianiu warunków do zastosowania zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT, a następnie zdecyduje się jednak przejść na emeryturę, to nie traci prawa do zwolnienia za przepracowane miesiące. Jeżeli powiadomi płatnika o zmianie stanu faktycznego wynikającego z oświadczenia, to płatnik nie uwzględnia zwolnienia najpóźniej od kolejnego miesiąca, w którym otrzymał powiadomienie (art. 41 ust. 11a ustawy o PIT w obecnym, niezmienionym brzmieniu).

Rodzice co najmniej czworga dzieci

Zwolnienie na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 153 ustawy o PIT przysługuje podatnikowi w związku z wychowywaniem dzieci:

• małoletnich, bez względu na wysokość ich rocznych dochodów,
• pełnoletnich, otrzymujących zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, bez względu na wysokość ich rocznych dochodów, oraz
• pełnoletnich do ukończenia 25. roku życia, uczących się, pod warunkiem że nie uzyskały one dochodów w łącznej wysokości przekraczającej 16 061,28 zł (12-krotność renty socjalnej określonej w ustawie z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 240).

Przy czym pod uwagę brane są dochody pełnoletnich uczących się dzieci:

• opodatkowane według skali podatkowej, z wyjątkiem renty rodzinnej (dziecko nie może mieć dochodów opodatkowanych według liniowej stawki 19 proc. PIT),
• opodatkowane 19-proc. podatkiem dochodowym z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, udziałów (akcji) lub pochodnych instrumentów finansowych,
• przychody zwolnione z podatku w ramach ulgi dla młodych (art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT) oraz ulgi na powrót (art. 21 ust. 1 pkt 152 ustawy o PIT).

Dochody pełnoletniego dziecka

Od 1 lipca br., lecz z mocą od 1 stycznia 2022 r., wzrósł - z 3089 zł do 16 061,28 zł ‒ limit dochodów, które może osiągnąć pełnoletnie uczące się dziecko, będące na utrzymaniu podatnika w związku z wykonywaniem przez tego podatnika ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego albo w związku ze sprawowaniem funkcji rodziny zastępczej. Jak już wspominaliśmy, limit ten stanowi obecnie 12-krotność renty socjalnej określonej w ustawie o rencie socjalnej. Jest on istotny dla celów:

• skorzystania ze zwolnienia z PIT przez rodziców co najmniej czworga dzieci (ulga dla rodzin 4 plus), na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 153 ustawy o PIT,
• możliwości skorzystania z preferencji podatkowej przez samotnych rodziców, gdy wychowują pełnoletnie uczące się dziecko (do ukończenia 25. roku życia),
• skorzystania z prorodzinnej ulgi na dzieci, przysługującej na podstawie art. 27f ustawy o PIT, w odniesieniu do pełnoletniego uczącego się dziecka (do ukończenia 25. roku życia).

Dzieci z rentą rodzinną

Do 30 czerwca 2022 r. dochody z renty rodzinnej dzieci do 18. roku życia pozostawały - na gruncie ustawy o PIT - dochodem rodzica, wobec czego nie była odrębnie ustalana zaliczka na PIT od dochodu małoletniego. Od 1 lipca br., lecz z mocą od 1 stycznia 2022 r., renty pobierane przez małoletnie dziecko do 18. roku życia nie są doliczane do dochodów rodziców. Oznacza to, że dziecko do 18. roku życia, pobierające rentę rodzinną, jest traktowane jako odrębny podatnik i tak jak rodzic korzysta z kwoty dochodu wolnego od PIT w wysokości 30 000 zł.

Ponadto od 1 lipca 2022 r. renta rodzinna pobierana przez małoletnie dziecko przestała być tytułem do ubezpieczenia zdrowotnego (art. 10 pkt 1 ustawy nowelizującej). Z tego powodu - jak wyjaśnił Narodowy Fundusz Zdrowia na swojej stronie internetowej - dzieci do 18. roku życia, pobierające rentę rodzinną, zostały wraz ze zgłoszonymi członkami rodziny wyrejestrowane z ubezpieczenia zdrowotnego. Nadal natomiast zachowują one prawo do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie nowego art. 2 ust. 1 pkt 3 lit. c ustawy zdrowotnej.

Składki związkowe

Z mocą od 1 stycznia 2022 r. podwyższona została - z 300 zł do 500 zł - roczna kwoty składek członkowskich zapłaconych na rzecz związków zawodowych, odliczana od postawy obliczenia podatku (art. 26 ust. 1 pkt 2c ustawy o PIT). Zmiana ta nie dotyczy jednak płatników, ponieważ składki odlicza bezpośrednio sam podatnik w zeznaniu rocznym (art. 26 ust. 6g ustawy o PIT), nawet gdy w trakcie roku potrącał je pracodawca.

Wynagrodzenie dla płatników

Od lipca 2022 r. dwukrotnie wzrosła stawka wynagrodzenia dla niektórych płatników zaliczek na PIT. To skutek wejścia w życie rozporządzenia ministra finansów z 28 czerwca 2022 r. w sprawie wynagrodzenia płatnika i inkasenta z tytułu terminowego wpłacania podatków na rzecz budżetu państwa (Dz.U. poz. 1377).

Do 30 czerwca br. płatnikom przysługiwało z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości 0,3 proc. kwoty pobranych podatków. Od 1 lipca 2022 r. wzrosło ono z 0,3 proc. do 0,6 proc. kwoty pobranych podatków, ale tylko z tytułu terminowego wpłacania PIT pobranego przez płatnika od dochodu podlegającego opodatkowaniu przy zastosowaniu skali podatkowej, a więc m.in. od dochodów:

• ze stosunku pracy, ze stosunku służbowego, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy,
• z umów cywilnoprawnych,
• z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, sportowej,
• otrzymywanych przez osoby należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych,
• z umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, z kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze,
• z praw majątkowych.

Z rozporządzenia ministra finansów wynika, że wynagrodzenie w wysokości 0,6 proc. kwoty pobranego PIT będzie przysługiwało w okresie od 1 lipca 2022 r. do 31 grudnia 2023 r. W odniesieniu do pozostałych płatników stawka wynagrodzenia pozostała na dotychczasowym poziomie 0,3 proc. kwoty pobranych podatków. Bez zmian pozostało też wynagrodzenie inkasenta - 0,1 proc. kwoty pobranych przez niego podatków. Wynagrodzenie jest potrącane z kwoty podatków pobranych przez płatnika i inkasenta.

Odpowiedzialność płatnika w 2022 r.

Od 2023 r. nastąpią zmiany w składaniu przez podatników rozmaitych oświadczeń i wniosków mających wpływ na obliczenie zaliczki. W związku z tym dodatkowo zostanie wyłączona odpowiedzialność płatnika, gdy zaniżenie lub nieujawnienie przez niego podstawy opodatkowania będzie wynikać z zastosowania złożonych przez podatnika wniosków lub oświadczeń mających wpływ na obliczenie zaliczki (piszemy o tym dalej).

Należy pamiętać, że już dziś płatnik nie odpowiada za niepobrany lub pobrany, a niewpłacony podatek, jeżeli podatek nie został pobrany z winy podatnika. Reguła ta wynika z art. 30 par. 5 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265; dalej: ordynacja podatkowa) i jest odstępstwem od ogólnej zasady. Innymi słowy, w sytuacji gdy zawinił podatnik, organ podatkowy może dochodzić od tego podatnika należności, do których obliczenia, pobrania i wpłaty do urzędu skarbowego zobowiązany był płatnik. W takiej sytuacji organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności podatnika. Może też ją orzec w decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego. Artykuł 30 par. 5 nie ma jednak zastosowania w przypadku, o którym mowa art. 26a par. 1 ordynacji podatkowej. Tutaj zadziała ogólna zasada, zgodnie z którą płatnik odpowiada całym swoim majątkiem za niepobrany lub pobrany, a niewpłacony podatek.

Płatnika może też chronić przed odpowiedzialnością uzyskanie indywidualnej interpretacji podatkowej. Taka interpretacja zwalnia płatnika z obowiązku poboru zaliczki na podatek. Wynika to z art. 14m par. 1 pkt 1 ordynacji podatkowej, który co prawda jest adresowany bezpośrednio do podatnika, ale może być także stosowany odpowiednio do płatnika (art. 14p ordynacji podatkowej). Brak odpowiedzialności płatnika, który postąpił zgodnie z otrzymaną interpretacją indywidualną, potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach: z 14 lutego 2022 r. (sygn. akt II FSK 210/19) i z 7 czerwca 2022 r. (sygn. akt II FSK 478/190). Na marginesie dodajmy, że w obu tych wyrokach NSA orzekł także, iż ograniczenie odpowiedzialności podatnika (przewidziane w art. 26a par. 1 ordynacji podatkowej) nie ma zastosowania, gdy podatnik sam wpłacił po zakończeniu roku należny podatek obejmujący również kwotę odpowiadającą wysokości niepobranej przez płatnika zaliczki.

Składka zdrowotna od prokurentów

Spośród zmian wprowadzonych od 1 lipca 2022 r. w obliczaniu i potrącaniu składki na ubezpieczenie zdrowotne najważniejsze dla płatników jest nowe brzmienie przepisu o ubezpieczeniu zdrowotnym osób powołanych do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania (art. 66 w ust. 1 pkt 35a ustawy zdrowotnej). Obecnie z przepisu tego wynika wprost, że dotyczy on także prokurentów, ale w uzasadnieniu do projektu tej nowelizacji napisano, iż celem tej zmiany nie jest wprowadzenie nowego obowiązku składkowego, a wyłącznie potwierdzenie, że od 1 stycznia 2022 r. prokurenci podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu. Takie też stanowisko zaprezentowało Ministerstwo Zdrowia w piśmie z 18 lutego 2022 r. dotyczącym osób powołanych do pełnienia funkcji (opublikowanym na stronie zus.pl). MZ napisało w nim, że „powołanie prokurenta jest czynnością, która przynależy do zakresu wyrażenia «akt powołania», a zatem na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy o świadczeniach zdrowotnych, prokurenci są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym”.

Natomiast wskutek zmian wprowadzonych od 1 lipca br. nie ma już wątpliwości, że:

• obowiązek ten powstaje z dniem powołania lub ustanowienia prokury, a wygasa z dniem odwołania (zmieniony art. 73 pkt 17b ustawy zdrowotnej),
• podstawą wymiaru składki zdrowotnej jest kwota pobieranego wynagrodzenia z tego tytułu (zmieniony art. 81 ust. 8 pkt 11a ustawy zdrowotnej).

Zwolnienie do 6000 zł

Wyjątek dotyczący opłacania składki zdrowotnej ustanowiono dla osób uzyskujących przychody, o których mowa w art. 13 pkt 5 lub 6 ustawy o PIT, czyli osób:

• wykonujących czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów otrzymywanych przez osoby należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych;
• którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze.

Osoby uzyskujące te przychody nie płacą składki zdrowotnej, jeżeli ich roczne wynagrodzenie z wymienionych tytułów nie przekracza 6000 zł. Jeżeli limit ten zostanie przekroczony, to obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego powstaje z dniem, w którym wynagrodzenie pobrane z tytułu powołania do pełnienia funkcji przekroczy w roku kalendarzowym kwotę 6000 zł (art. 73 pkt 17b ustawy zdrowotnej). W takiej sytuacji podstawą obliczenia miesięcznej składki zdrowotnej jest kwota wynagrodzenia stanowiąca nadwyżkę ponad 6000 zł (zmieniony art. 81 ust. 8 pkt. 11a ustawy zdrowotnej), bez uwzględnienia wynagrodzenia otrzymanego po dniu powołania do pełnienia funkcji, ale mieszczącego się poniżej progu 6000 zł.

Tabela 2. Regulacje ważne dla płatników ©℗

Część A. Przepisy w brzmieniu nadanym nowelizacją z 9 czerwca 2022 r. stosowane do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2022 r.

Część B. Przepisy stosowane do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 lipca 2022 r.

Część C. Dotychczasowe przepisy (w brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2022 r.) niestosowane przez płatnika przy obliczaniu zaliczki od dochodów uzyskanych od 1 lipca 2022 r.

Składka 0 zł

Od 1 lipca 2022 r. doprecyzowany został także przepis o ustalaniu składki zdrowotnej w wysokości 0 zł w przypadku nieobliczania zaliczki na PIT, tj. art. 83 ust. 2 ustawy zdrowotnej. Mechanizm zerowania składki zdrowotnej obejmuje jedynie płatników nieobliczających zaliczki na PIT ze względu na zwolnienie danego przychodu od podatku dochodowego. Obecnie więc z art. 83 ust. 2 ustawy zdrowotnej wynika, że składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości 0 zł jedynie w przypadku nieobliczania przez płatnika zaliczki na PIT od przychodów wolnych od podatku dochodowego zgodnie z przepisami ustawy o PIT.

Ze względu na liczne dotychczasowe wątpliwości doprecyzowano też, że art. 83 ust. 2 i 3 odnoszą się wyłącznie do płatników, o których mowa w art. 85 ust. 1-13 ustawy zdrowotnej.

Komu trzeba pobrać od lipca więcej na PIT

Wprowadzone zmiany stawiają płatników przed koniecznością ponownego tłumaczenia niektórym zatrudnionym, dlaczego zostanie im pobrana wyższa niż dotychczas zaliczka na PIT, co w konsekwencji przyczyni się do zmniejszenia wynagrodzenia netto. opinia Przyczyną wzrostu wysokości zaliczek jest przede wszystkim wspomniana już likwidacja:

• ulgi dla klasy średniej i
• mechanizmu rolowania zaliczek.

Ulga dla klasy średniej miała łagodzić niektórym podatnikom (w tym pracownikom) skutki wprowadzonego od 1 stycznia 2022 r. zakazu odliczania składki zdrowotnej. Zlikwidowanie tej preferencji oznacza zniesienie tego mechanizmu rekompensującego.

Jeszcze większe skutki ma zniesienie mechanizmu rolowania zaliczek. Gwarantował on pracownikom, zleceniobiorcom oraz emerytom i rencistom - o przychodach nieprzekraczających 12 800 zł - że pobrane im przez płatnika zaliczki na PIT nie będą wyższe niż zaliczki obliczone według przepisów obowiązujących na 31 grudnia 2021 r. Likwidacja tego mechanizmu zamrażającego wysokość zaliczek na poziomie zaliczek z 2021 r. oznacza, że u niektórych osób pobrana zaliczka na PIT wzrośnie.

Warto natomiast wyjaśnić osobom zatrudnionym, że wzrost zaliczek na PIT jest przejściowy, i w rozliczeniu rocznym powinny one zyskać na wprowadzonych w tym roku zmianach, zwłaszcza wskutek zmniejszenia dolnej stawki skali podatkowej z 17 proc. do 12 proc. Ponadto w dalszej części roku zatrudnieni odczują podwyższenie progu podatkowego z 85 528 zł (w 2021 r.) do 120 000 zł (w 2022 r.). Dzięki temu ich zaliczki na PIT w październiku, listopadzie czy grudniu będą niższe, niż były w drugiej połowie ubiegłego roku. Poinformowało o tym Ministerstwo Finansów w opublikowanym 27 czerwca br. komunikacie. Resort podkreślił, że reforma w PIT została rozłożona na dwa etapy i jej pełen skutek odczujemy po 1 stycznia 2023 r. Docelowo, w rozliczeniu rocznym większość podatników zyska i to zarówno w stosunku do 2021 r., jak i w odniesieniu do zasad wprowadzonych w styczniu 2022 r. - zapewnia MF.

Na razie jednak, przejściowo, niektóre grupy od lipca zapłacą wyższe zaliczki na PIT. Z wyliczeń MF wynika, że są to:

• osoby, które nie złożyły PIT-2, a mają zarobki do 12 800 zł brutto miesięcznie,
• zleceniobiorcy (nie mają możliwości złożenia PIT-2 w 2022 r.) przy zarobkach do 12 800 zł brutto miesięcznie,
• pracownicy, którzy złożyli PIT-2 i z umowy o pracę (jedyne źródło dochodów) zarabiają od ok. 10 300 do 12 800 zł brutto miesięcznie,
• mundurowi, którzy złożyli PIT-2, a ich zarobki z tego tytułu (jedyne źródło dochodów) mieszczą się w przedziale od ok. 8900 do 12 800 zł brutto miesięcznie,
• emeryci (kwotę wolną stosuje u nich ZUS z mocy ustawy) z emeryturą od ok. 9400 do 12 800 zł brutto miesięcznie.

Pracownicy

Dla zatrudnionych na umowę o pracę, którzy nie złożyli PIT-2, wzrost zaliczek miesięcznych wynika z uchylenia przepisu nakazującego płatnikowi rozliczać zaliczki według zasad z 2021 r. (czyli uchylenia mechanizmu rolowania zaliczek). Taka sama będzie przyczyna wzrostu zaliczek u etatowców, którzy złożyli PIT-2, a mają zarobki od ok. 10 300 do 12 800 zł brutto miesięcznie. W ich przypadku - jak wyliczyło MF - zaliczki wzrosną maksymalnie o 60 zł. Co więcej - podkreśla resort - wzrost zaliczek dla tych osób ma charakter przejściowy, ponieważ osoby te zyskają w dalszej części roku w wyniku podwyższenia progu podatkowego (z 85 528 zł do 120 000 zł). W zaliczkach odczują to one jednak dopiero w ostatnich miesiącach roku.

Warto postawić na informowanie i audyt

Skala zmian wprowadzonych w ramach reformy Polskiego Ładu jest tak szeroka, że ich skutki dotyczą każdej grupy zatrudnionych, a więc nie tylko tych na podstawie umowy o pracę, lecz także tych, którym firmy coraz częściej oferują elastyczne modele współpracy, jak np. GIGerzy, freelancerzy, pracownicy IT świadczący usługi B2B. Dlatego firmy powinny już teraz rozpocząć przygotowania do całorocznego procesu rozliczenia PIT osób zatrudnionych, by przeprowadzić go w sposób efektywny. Warto zwrócić uwagę na dwa aspekty.

Pierwszy dotyczy przeprowadzenia szerokiej kampanii informacyjnej dla pracowników i współpracowników, w ramach której w szczególności warto odnieść się do kwestii związanych z ewentualną dopłatą bądź niedopłatą PIT w rozliczeniu za 2022 r. Przejawem troski o kondycję finansową pracowników, a jednocześnie pomysłem na usprawnienie pracy i odciążenie działów kadrowo-płacowych, jest umożliwienie osobom zatrudnionym skorzystania z konsultacji (hotline) prowadzonych przez profesjonalnych ekspertów z zakresu podatków. Przekazanie takiej wiedzy z pewnością zmniejszy liczbę pytań pracowników, którzy niejednokrotnie porównują wysokość swojego wynagrodzenia i pobranych podatków z pensją innej osoby zatrudnionej na takim samym lub podobnym stanowisku. Spodziewamy się, że na początku 2023 r. liczba takich zapytań może rosnąć lawinowo.

Druga kwestia to przeprowadzenie przeglądu podatkowego rozliczeń PIT i ZUS oraz audyt systemów płacowych. Liczba zmian legislacyjnych w tych obszarach jest tak duża, że rośnie ryzyko popełnienia błędów. Przeprowadzenie audytu pozwoli nie tylko zapobiec popełnianiu tych samych błędów, lecz także przygotować się na ewentualną kontrolę urzędu skarbowego czy ZUS, które po czasie pandemii stały się bardziej aktywne. Taki przegląd w szczególności powinny rozważyć firmy, w których funkcjonuje struktura wynagrodzeń oparta na honorarium autorskim i 50-proc. kosztach uzyskania przychodu, oraz te, które współpracują z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą (B2B). ©℗

Mundurowi

Dla mundurowych zarabiających do 12 800 zł brutto miesięcznie, którzy nie złożyli PIT-2, wzrost zaliczki na PIT również wynika z uchylenia przepisu zamrażającego zaliczki na poziomie z 2021 r.

Niższe miesięczne wynagrodzenie netto dostaną także mundurowi, którzy złożyli PIT-2, a zarabiają od 8900 do 12 800 zł brutto. Również u tych osób wzrost zaliczek na PIT ma charakter przejściowy (podobnie jak u etatowców). W dalszej części roku odczują oni zysk wskutek podwyższenia progu podatkowego z 85 528 zł do 120 000 zł. Jednak w zaliczkach miesięcznych zauważą to dopiero w ostatnich miesiącach roku.

Zleceniobiorcy

Uchylenie mechanizmu rolowania zaliczek powoduje także wzrost miesięcznych zaliczek na PIT u zleceniobiorców zarabiających do 12 800 zł brutto miesięcznie. Nakłada się na to brak możliwości stosowania kwoty wolnej w trakcie roku, bo zleceniobiorcy nie mogą złożyć PIT-2. Stanie się to możliwe dopiero od 2023 r.

Już w tym roku natomiast - jak przypomina MF - zleceniobiorca może wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o ograniczenie poboru zaliczek na PIT przez płatnika (na podstawie art. 22 ordynacji podatkowej). Jest to istotne zwłaszcza dla osób uzyskujących zarobki nieprzekraczające 3200 zł brutto miesięcznie, ponieważ w rozliczeniu rocznym podatek wyniesie u nich 0 zł.

Emeryci

Wyższą zaliczkę na PIT zapłacą od lipca br. emeryci z emeryturą od ok. 9400 zł do 12 800 zł brutto miesięcznie. Tu również przyczyną jest uchylenie przepisu zamrażającego zaliczki na poziomie z 2021 r. i tu także wzrost wysokości zaliczek będzie przejściowy. W dalszej części roku emeryci zyskają w wyniku podwyższenia progu podatkowego (z 85 528 zł do 120 000 zł), co w zaliczkach będzie jednak odczuwalne dopiero w ostatnich miesiącach roku.

Kilka źródeł dochodów

Wzrost zaliczek na PIT od lipca br. odczują też osoby mające kilka źródeł dochodów, np. osoby pracujące na więcej niż jednym etacie, emeryci zatrudnieni na umowę o pracę, osoby zatrudnione na umowie o pracę i dorabiające sobie na umowie zlecenie.

Przyczyn wzrostu zaliczek na PIT jest tu wiele. Pierwsza to - jak tłumaczy MF - uchylenie mechanizmu rolowania zaliczek, czyli odmrożenie zaliczek na PIT. Druga to możliwość stosowania kwoty wolnej od podatku tylko u jednego płatnika (podział kwoty wolnej na trzech płatników wejdzie w życie dopiero 1 stycznia 2023 r.) i brak możliwości stosowania kwoty wolnej przy umowach zlecenia (będzie to możliwe dopiero od 2023 r.). Trzecia przyczyna to pobieranie składki zdrowotnej od każdej umowy i brak możliwości jej odliczenia.

MF wyliczyło, że miesięczna strata u tych osób pojawi się w drugim lub kolejnych źródłach przychodów. Natomiast w tym źródle dochodu, gdzie jest stosowany PIT-2, zaliczki na PIT spadną.

Kto ile straci

Ministerstwo Finansów policzyło na przykładach, kto zapłaci od lipca br. wyższą zaliczkę (www.podatki.gov.pl). Będą to m.in.:

1) Etatowiec z wynagrodzeniem miesięcznym 11 tys. zł brutto.

▶ W 2021 r. i na zasadach ze stycznia 2022 r. płacił on 792 zł zaliczki, a od lipca 2022 r. zapłaci 17 zł więcej (tj. 809 zł). Natomiast jego podatek roczny wyniesie - wskutek nowelizacji - 9700 zł. Dla porównania w 2021 r. i według zasad ze stycznia 2022 r. zapłaciłby 13 600 zł podatku.

2) Etatowiec łączący dwa etaty: jeden z pensją 4000 zł brutto miesięcznie i drugi z wynagrodzeniem 3000 zł brutto miesięcznie.

▶ Od lipca 2021 r. otrzyma on z drugiego etatu wynagrodzenie o 84 zł niższe, a z pierwszego etatu - o 35 zł wyższe. Natomiast jego roczny podatek będzie ostatecznie o ok. 850 zł niższy w porównaniu z podatkiem z 2021 r. oraz obliczonego według zasad ze stycznia 2022 r.

3) Emeryt pracujący na etacie z wynagrodzeniem 4000 zł brutto miesięcznie, pobierający jednocześnie emeryturę w wysokości 3000 zł brutto miesięcznie.

▶ Od lipca br. dostanie on na rękę o 107 zł niższe wynagrodzenie za pracę, a emeryturę - o 25 zł wyższą. Natomiast jego roczny podatek będzie o ok. 800 zł niższy niż podatek z 2021 r. i o ok. 2200 zł niższy niż obliczony w stosunku do podatku obliczonego według zasad ze stycznia 2022 r.

4) Etatowiec z pensją 4000 zł brutto miesięcznie dorabiający na zlecenie z wynagrodzeniem 2000 zł brutto miesięcznie.

▶ Od lipca br. dostanie z umowy zlecenie o 75 zł mniej, a z etatu - o 35 zł więcej. Natomiast w rozliczeniu rocznym zyska na podatku: w stosunku do 2021 r. o 890 zł, a w stosunku do zasad ze stycznia 2022 r. - ok. 1380 zł.

Skutki zmian wprowadzonych od 1 lipca br. i ich wpływ na wynagrodzenia pracownicze policzyły także firmy MDDP i EY. tabele 3, 4-7 (s. B8) oraz 8-9 (s. B9)

Tabela 3. Wynagrodzenia pracownicze po zmianach od 1 lipca 2022 r. (w zł) ©℗

*Wartości uśrednione. Źródło: MDDP

Tabela 4. Skutki zmian przy wynagrodzeniu miesięcznym 3010 zł (w zł)* ©℗

* Założenia:

- wynagrodzenie miesięczne brutto: 3010 zł;

- miesięczne koszty uzyskania przychodu: 250 zł;

- podatnik złożył oświadczenie PIT-2, więc pracodawca stosuje 1/12 kwoty zmniejszającej podatek.

Tabela 5. Skutki zmian przy wynagrodzeniu miesięcznym 5000 zł (w zł)* ©℗

* Założenia:

- wynagrodzenie miesięczne brutto: 5000 zł;

- miesięczne koszty uzyskania przychodu: 250 zł;

- podatnik złożył oświadczenie PIT-2, więc pracodawca stosuje 1/12 kwoty zmniejszającej podatek.

Tabela 6. Skutki zmian przy wynagrodzeniu miesięcznym 8500 zł (w zł)* ©℗

* Założenia:

- wynagrodzenie miesięczne brutto: 8500 zł;

- miesięczne koszty uzyskania przychodu: 250 zł;

- podatnik złożył oświadczenie PIT-2, więc pracodawca stosuje 1/12 kwoty zmniejszającej podatek.

Tabela 7. Skutki zmian przy wynagrodzeniu miesięcznym 9900 zł (w zł)* ©℗

* Założenia:

- wynagrodzenie miesięczne brutto: 9900 zł;

- miesięczne koszty uzyskania przychodu: 250 zł;

- podatnik złożył oświadczenie PIT-2, więc pracodawca stosuje 1/12 kwoty zmniejszającej podatek.

Tabela 8. Skutki zmian przy wynagrodzeniu miesięcznym 12 000 zł (w zł)* ©℗

* Założenia:

- wynagrodzenie miesięczne brutto: 12 000 zł;

- miesięczne koszty uzyskania przychodu: 250 zł;

- podatnik złożył oświadczenie PIT-2, więc pracodawca stosuje 1/12 kwoty zmniejszającej podatek.

Tabela 9. Skutki zmian przy wynagrodzeniu miesięcznym 18 000 zł (w zł)* ©℗

* Założenia:

- wynagrodzenie miesięczne brutto: 18 000 zł;

- miesięczne koszty uzyskania przychodu: 250 zł;

- podatnik złożył oświadczenie PIT-2, więc pracodawca stosuje 1/12 kwoty zmniejszającej podatek.

Źródło: Kalkulacje w tabelach 4-9 przygotowane przez firmę EY

Co się zmieni od 1 stycznia 2023 r.

Kolejne duże zmiany w przepisach dla płatników, zwłaszcza pracodawców, nastąpią od 1 stycznia 2023 r. Niektóre będą tylko redakcyjne, a niektóre istotne merytorycznie. I tak uchylony zostanie art. 31, który towarzyszy płatnikom od uchwalenia ustawy o PIT w 1991 r., ale jego treść zostanie przeniesiona - w niemal niezmienionym kształcie - do art. 32 ust. 1 ustawy o PIT. Przepis ten będzie - tak jak uchylany art. 31 - zobowiązywał zakłady pracy (osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej) do obliczania i pobierania w ciągu roku zaliczek na PIT od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, z pracy nakładczej lub ze spółdzielczego stosunku pracy, z zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanych przez zakłady pracy lub z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej wypłacanej w spółdzielniach pracy. Zmiana ta automatycznie pociągnie za sobą modyfikacje w innych przepisach, gdzie słowa „art. 31” zostaną zastąpione słowami „art. 32” (np. w art. 26eb ust. 2, w art. 38 w ust. 2a, w art. 39 w ust. 1 i 2, w art. 41b), ale będą to zmiany wyłącznie redakcyjne.

Natomiast cały art. 32 ustawy o PIT, oprócz wspomnianego już ust. 1, zyska nowe brzmienie.

PIT-2 nawet dla trzech płatników

Od 2023 r. zaczną obowiązywać liczne zmiany w składaniu płatnikowi oświadczenia PIT-2. Oświadczenie upoważniające płatnika do pomniejszania zaliczek o kwotę zmniejszającą podatek będą mogli składać nie tylko pracownicy, lecz także inni zatrudnieni (np. zleceniobiorcy, wykonawcy dzieł, członkowie zarządów i rad nadzorczych, osoby na kontraktach menedżerskich).

Przy zbiegu umów (tytułów) pomniejszenie zaliczki o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek będzie mogło stosować maksymalnie trzech płatników (pracodawców, zleceniodawców, ZUS). Każdy z nich skorzysta w takiej części kwoty pomniejszającej (np. po 1/36), aby łącznie u wszystkich płatników nie przekroczyła ona w tym samym miesiącu 1/12 kwoty zmniejszającej podatek. Oznacza to, że podatnik będzie mógł wskazać w oświadczeniu składanym płatnikowi, czy ma on pomniejszać zaliczkę o kwotę stanowiącą:

- 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (300 zł), czy

- 1/24 kwoty zmniejszającej podatek (150 zł), czy

- 1/36 kwoty zmniejszającej podatek (100 zł).

Dzięki temu wieloetatowcy będą mogli w pełni korzystać z kwoty wolnej już na etapie zaliczek na podatek.

Zasadniczo pracownicy, którzy złożyli już pracodawcy oświadczenie PIT-2, nie będą musieli ponownie go składać (poprzednio złożone będzie nadal aktualne). Będą mogli natomiast to zrobić, jeżeli będą chcieli skorzystać ze zmiany przepisów, np. podzielić 1/12 kwoty zmniejszającej zaliczkę na dwóch lub trzech płatników. W tym celu złożą nowy PIT-2 (na druku opracowanym w Ministerstwie Finansów lub na innym przygotowanym przez płatnika albo poprzez system kadrowo-płacowy).

Inne oświadczenia i wnioski

Zmiany co do składania płatnikom od 2023 r. oświadczeń i wniosków wprowadza art. 31a ustawy o PIT. Będzie on stosowany do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2023 r. Użyte w tym przepisie sformułowanie „na piśmie” (w myśl ustawy z 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych, t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 569; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1002) oznacza, że papierowa forma wniosków i oświadczeń będzie zrównoważona z ich postacią elektroniczną. Od tego czasu - jak wyjaśniono w uzasadnieniu do projektu czerwcowej nowelizacji - nie powinno już budzić wątpliwości, że oświadczenia i wnioski podatnicy mogą składać również poprzez kadrowo-płacowe systemy elektroniczne funkcjonujące u danego pracodawcy, a nie wyłącznie „pisemnie”. Podatnicy będą mogli składać je według ustalonego wzoru albo w inny sposób przyjęty u danego płatnika.

Jak poinformowało MF, wszystkie oświadczenia i wnioski, które przewiduje ustawa o PIT, będzie można złożyć na jednym druku oświadczenia PIT-2, który będzie zagregowany. W MF trwają prace nad opracowaniem takiego druku. Pracodawca będzie więc miał do wyboru, czy chce skorzystać ze wzoru udostępnionego przez ministra finansów w Biuletynie Informacji Publicznej, czy wykorzysta wzór sporządzony przez siebie albo funkcjonujący w firmie elektroniczny system kadrowo-płacowy.

Nowy art. 31a ustawy o PIT będzie dotyczył oświadczeń i wniosków, o których mowa w nowym art. 31b ust. 1 oraz w zmienionych art. 32 ust. 3 i 6-8 ustawy o PIT, a zatem:

1) oświadczenia w sprawie pomniejszania zaliczki o kwotę stanowiącą nie więcej niż 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (nowy art. 31b ust. 1),

2) oświadczenia składanego pracodawcy w sprawie szczególnego sposobu obliczania zaliczki w przypadku zamiaru opodatkowania dochodu na zasadach określonych dla małżonków albo osób samotnie wychowujących dzieci (zmieniony art. 32 ust. 3),

3) wniosku o obliczanie zaliczek bez stosowania zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148, czyli ulgi dla młodych (zmieniony art. 32 ust. 6),

4) wniosku o obliczanie zaliczek bez pracowniczych kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 22 ust. 2 pkt 1 lub 3 ustawy o PIT, czyli bez odliczania co miesiąc 250 zł albo 300 zł (zmieniony art. 32 ust. 6),

5) oświadczenia o spełnieniu warunku dla zastosowania podwyższonych miesięcznych kosztów uzyskania przychodów dla osób dojeżdżających do pracy z innej miejscowości, a zarazem nieuzyskujących dodatku za rozłąkę; koszty te określa art. 22 ust. 2 pkt 3 ustawy o PIT i wynoszą one miesięcznie 300 zł (zmieniony art. 32 ust. 7),

6) wniosku o niestosowanie 50-proc. kosztów uzyskania przychodów określonych w art. 22 ust. 9 pkt 1-3 ustawy o PIT (zmieniony art. 32 ust. 8).

Nowość stanowi także to, że pracownik będzie mógł występować o pobór zaliczek bez stosowania nie tylko zwykłych miesięcznych kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 22 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT, czyli w wysokości 250 zł (art. 32 ust. 1f ustawy o PIT w obecnym brzmieniu), lecz także podwyższonych kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 22 ust. 2 pkt 3 ustawy o PIT, czyli w wysokości 300 zł (zmieniony art. 32 ust. 6 ustawy o PIT).

Tak jak obecnie, jeżeli podatnik złoży płatnikowi oświadczenie lub wniosek mające wpływ na obliczanie zaliczki, płatnik będzie uwzględniał to oświadczenie lub wniosek najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu jego złożenia (dłuższy dwumiesięczny okres przewidziano jedynie dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych). Co do zasady złożone oświadczenia i wnioski będą dotyczyć również kolejnych lat podatkowych, zatem nie trzeba ich ponawiać w każdym roku podatkowym. Oświadczenia i wnioski mające wpływ na obliczenie zaliczki na PIT, a złożone płatnikowi przed 1 stycznia 2023 r., zachowają moc (art. 22 ustawy nowelizującej).

Zwolnienie płatnika z poboru zaliczek w 2023 r.

Od 1 stycznia 2023 r. pracownicy będą po raz pierwszy mogli upoważnić swojego płatnika, by nie pobierał im zaliczek na PIT, jeżeli będą przewidywać, że uzyskane przez nich dochody podlegające opodatkowaniu na skali podatkowej nie przekroczą w roku podatkowym 30 000 zł (czyli kwoty wolnej od podatku). Rozwiązanie to, wynikające z nowego art. 31c ustawy o PIT, będzie dotyczyć co do zasady wszystkich płatników PIT (o których mowa w art. 32-35 i art. 41 ust. 1 ustawy o PIT), w tym także pracodawców.

Przypomnijmy, że do końca 2022 r. wniosek o niepobieranie zaliczek mogą złożyć płatnikowi tylko niektórzy podatnicy - ci, którym płatnik nalicza zaliczki na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o PIT, a więc od przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz art. 18 ustawy o PIT (np. od zleceń, umów o dzieło, osoby na kontraktach menedżerskich). Nie ma pośród nich pracowników. Tak wynika z obecnego art. 41 ust. 1c ustawy o PIT, który od 1 stycznia 2023 r. zostanie uchylony i zastąpiony wspomnianym art. 31c.

Wniosek o niepobieranie zaliczek na PIT będzie nadal składany odrębnie dla każdego roku podatkowego, ponieważ podatnik będzie upoważniał w nim płatnika do niepobierania zaliczek „w danym roku podatkowym”.

Jeżeli podatnik, który złoży taki wniosek, uzyska dochody przekraczające 30 000 zł, to płatnik będzie obliczał zaliczki na PIT i to bez pomniejszania o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek. Jest to uzasadnione, ponieważ brak poboru zaliczek od dochodu do 30 000 zł oznacza de facto zastosowanie już kwoty wolnej od podatku. Jeżeli więc następnie, przy poborze zaliczek na PIT, płatnik miałby uwzględniać kwotę zmniejszającą podatek, to w rezultacie podatnik skorzystałby w trakcie roku z wyższej kwoty wolnej niż przewidziana w przepisach i musiałby ją oddać przy rozliczeniu rocznym.

Nadal, tak jak obecnie, płatnicy nie będą obowiązani do poboru zaliczek od należności z tytułów, o których mowa w art. 13 pkt 2 i 8 ustawy o PIT, jeżeli podatnik złoży oświadczenie, że wykonywane przez niego usługi wchodzą w zakres prowadzonej działalności gospodarczej (art. 41 ust. 2 ustawy o PIT, który pozostanie bez zmian).

Oświadczenie o zwolnieniach z PIT

Niezależnie od wymienionych wniosków i oświadczeń podatnicy będą nadal mogli składać płatnikowi oświadczenie, że spełniają warunki do stosowania zwolnień, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy o PIT. W takiej sytuacji płatnik będzie obliczał zaliczkę z uwzględnieniem tych zwolnień.

W oświadczeniu dotyczącym spełnienia warunków do stosowania zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 152 (ulga na powrót), podatnicy będą wskazywać - tak jak obecnie - rok rozpoczęcia i zakończenia stosowania zwolnienia przez płatnika. Nadal podatnik będzie je składał pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, co oznacza, że nadal będzie ono zawierało klauzulę: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”.

Po ustaniu zatrudnienia w 2023 r.

Płatnik po ustaniu stosunku prawnego nie będzie już uwzględniał oświadczeń i wniosków złożonych przez podatnika, z wyjątkiem wniosków, o których mowa w art. 32 ust. 6 i 8 ustawy o PIT (nowy art. 31a ust. 7 ustawy o PIT). To oznacza, że obliczając zaliczkę na PIT od świadczeń należnych ze stosunku prawnego, który już ustał (np. wypłacając dodatkowe roczne wynagrodzenie), płatnik będzie nadal uwzględniał:

• wniosek podatnika o obliczanie zaliczek bez stosowania zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT, czyli ulgi dla młodych (zmieniony art. 32 ust. 6),
• wniosek podatnika o obliczanie zaliczek bez stosowania miesięcznych pracowniczych kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 22 ust. 2 pkt 1 lub 3 ustawy o PIT, czyli bez odliczania co miesiąc 250 zł albo 300 zł (zmieniony art. 32 ust. 6),
• wniosek podatnika o rezygnację z 50-proc. kosztów uzyskania przychodów określonych w art. 22 ust. 9 pkt 1-3 ustawy o PIT (zmieniony art. 32 ust. 8).

Składki ZUS kosztem

Od 1 stycznia 2023 r. nastąpi zmiana w zaliczaniu przez płatnika do kosztów uzyskania przychodu składek na ubezpieczenia społeczne - w części finansowanej przez płatnika składek, składek na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych z tytułów, o których mowa w art. 12 ust. 1 i 6 ustawy o PIT, oraz zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanych przez zakład pracy. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 22 ust. 6bb ustawy o PIT będą one kosztem w miesiącu, za który należności te są należne, pod warunkiem że składki zostaną opłacone w terminie wynikającym z odrębnych przepisów. tabela 11 W przypadku uchybienia temu terminowi do składek tych będą stosowane - tak jak dotychczas - art. 23 ust. 1 pkt 55a i ust. 3d ustawy o PIT.

Tabela 10. Regulacje ważne dla płatników ©℗

Przepisy w brzmieniu nadanym nowelizacją z 9 czerwca 2022 r. stosowane do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2023 r.

Tabela 11. Porównanie brzmienia art. 22 ust. 6bb ustawy o PIT ©℗

Zmiana ta - jak napisano w uzasadnieniu do projektu czerwcowej nowelizacji - „ jest wynikiem zgłaszanych postulatów, żeby składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu należności np. ze stosunku pracy, w części finansowanej przez płatnika tych składek, były kosztem w miesiącu, za który są należne, jeżeli zostały opłacone w terminie wynikającym z przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, a nie w odrębnym terminie dotychczas określonym w przepisach podatkowych”. Zmiana wejdzie w życie od 1 stycznia 2023 r. i będzie miała zastosowanie do składek z tytułu należności, o których mowa w art. 22 ust. 6bb ustawy o PIT, należnych od 1 stycznia 2023 r.

Odpowiedzialność płatnika w 2023 r.

Od 2023 r. płatnik nie będzie ponosił odpowiedzialności, gdy zaniżenie lub nieujawnienie przez niego podstawy opodatkowania będzie wynikać z zastosowania złożonych przez podatnika wniosków lub oświadczeń mających wpływ na obliczenie zaliczki. Zasada ta będzie zapisana w nowym art. 31a ust. 10 ustawy o PIT.

W takiej sytuacji nie będzie stosowany art. 26a par. 2 ordynacji podatkowej, który wyłącza odpowiedzialność podatnika za zaniżenie lub nieujawnienia przez płatnika podstawy opodatkowania. Przeciwnie, będzie miał wówczas zastosowanie art. 30 par. 5 ordynacji podatkowej, który wyłącza odpowiedzialność płatnika (i inkasenta), jeżeli podatek nie został pobrany z winy podatnika. W takich przypadkach organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności podatnika lub orzeka ją w decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego.

Przypomnijmy, że art. 30 par. 5 ordynacji podatkowej obowiązuje już dziś. To, co się zmieni, to wyłączenie odpowiedzialności płatnika związane ze zmianami w składaniu przez podatników wniosków i oświadczeń mających wpływ na obliczenie zaliczki.

Deklaracje rozliczeniowe do ZUS

Od 1 stycznia 2023 r. wejdą w życie istotne dla płatników zmiany w ustawie z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265). Przewidziane są one w art. 4 ustawy nowelizującej.

Przede wszystkim obowiązkiem ubezpieczenia społecznego (i zdrowotnego) zostaną objęci komplementariusze w spółce komandytowo-akcyjnej. Ale będą też zmiany dla płatników, m.in. w art. 41 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Obecnie z jej art. 41 ust. 3 pkt 5b wynika, że w imiennych raportach miesięcznych płatnik przekazuje m.in. informację o kwocie dopłaty stanowiącej różnicę między roczną składką na ubezpieczenie zdrowotne a sumą składek na ubezpieczenie zdrowotne za poszczególne miesiące roku kalendarzowego albo roku składkowego w rozumieniu art. 81 ust. 2 ustawy zdrowotnej. Zwrot „informację o kwocie dopłaty stanowiącej różnicę” zostanie zastąpiony zwrotem „informację o kwocie różnicy”. Zmiana ta - jak napisano w uzasadnieniu do projektu nowelizacji - „podyktowana jest zasadnością pozyskiwania przez ZUS dla celów weryfikacji wyliczenia rocznej składki na ubezpieczenie zdrowotne informacji o różnicy pomiędzy składkami opłaconymi za poszczególne miesiące a wyliczoną składką roczną, w sytuacji gdy różnica ta będzie oznaczała niedopłatę składki albo jej nadpłatę”.©℗

Ramka 3

Oświadczenia i wnioski składane przez pracowników oraz inne osoby zatrudnione (np. zleceniobiorców) w 2023 r.

• oświadczenie PIT-2 upoważniające płatników (maksymalnie trzech) do stosowania kwoty zmniejszającej podatek PIT-2 (nowy art. 31b ustawy o PIT),

• oświadczenie o zamiarze wspólnego rozliczenia się z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko (nowe brzmienie art. 32 ust. 3 ustawy o PIT),

• oświadczenie o spełnianiu warunków do zastosowania zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 152‒154 ustawy o PIT (nowy art. 31a ust. 8 ustawy o PIT),

• wniosek o pobór zaliczek na PIT bez stosowania zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148, czyli ulgi dla młodych (nowe brzmienie art. 32 ust. 6 ustawy o PIT),

• wniosek o niepobieranie zaliczek na PIT (nowy art. 31c ust. 1-2 ustawy o PIT),

• wniosek o pobór zaliczek bez stosowania miesięcznych kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 22 ust. 2 pkt 1 lub 3 ustawy o PIT, czyli bez odliczania co miesiąc 250 zł lub 300 zł (nowe brzmienie art. 32 ust. 6 ustawy o PIT),

• oświadczenie o spełnieniu warunku uprawniającego do podwyższonych pracowniczych kosztów uzyskania przychodu, czyli w kwocie 300 zł miesięcznie (nowe brzmienie art. 32 ust. 7 ustawy o PIT),

• wniosek o rezygnację z 50-proc. kosztów uzyskania przychodów (nowe brzmienie art. 32 ust. 8 ustawy o PIT).

Podsumowanie zmian

▶ PIT-2 będą mogli złożyć również inni zatrudnieni (np. zleceniobiorcy, wykonawcy dzieł, członkowie zarządów i rad nadzorczych, osoby na kontraktach menedżerskich).

▶ Podatnik będzie mógł złożyć PIT-2 maksymalnie trzem płatnikom, wskazując, że dany płatnik jest uprawniony do pomniejszenia zaliczki o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek albo 1/24 kwoty zmniejszającej podatek, albo 1/36 kwoty zmniejszającej podatek.

▶ Wniosek o niepobieranie zaliczek na PIT ze względu na roczne dochody nieprzekraczające 30 000 zł (opodatkowane według skali podatkowej) będą mogli składać również pracownicy, a nie tylko - jak obecnie ‒ osoby uzyskujące przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz art. 18 ustawy o PIT (np. od umów zlecenia, umów o dzieło, osoby na kontraktach menedżerskich).

▶ Uporządkowane zostaną zasady składania oświadczeń i wniosków przez zatrudnionych.

▶ Wprowadzona zostanie do ustawy o PIT zasada wyłączenia odpowiedzialności płatnika, gdy zaniżenie lub nieujawnienie przez płatnika podstawy opodatkowania wynikało z zastosowania złożonych przez podatnika wniosków lub oświadczeń mających wpływ na obliczenie zaliczki. ©℗