Prawo do opodatkowania dochodów, jako osoba samotnie wychowująca dziecko, będzie mieć wyłącznie jeden rodzic. Jeśli rodzice sprawują opiekę naprzemienną, żadnemu z nich będzie przysługiwała preferencja - zakłada projekt ustawy podatkowej zgłoszony w ramach Polskiego Ładu.
Proponowana zmiana przepisów wydaje się kosmetyczna – obecnie użyte w ustawie o PIT sformułowanie „od dochodów rodzica” zostanie zastąpione wyrazami „od dochodów jednego rodzica”. Również z uzasadnienia do projektu wynika, że nie chodzi o żadną wielką zmianę, a o „wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych”.
W praktyce zapowiadana nowelizacja będzie mieć duże znaczenie dla rodziców wychowujących dzieci w systemie opieki naprzemiennej. Dotąd fiskus konsekwentnie odmawiał im prawa do korzystania z preferencji dla osób samotnie wychowujących dzieci, ale z tym stanowiskiem nie zgadzał się Naczelny Sąd Administracyjny. W ostatnich latach wykształciła się linia orzecznicza korzystna dla rodziców. Przeredagowanie przepisu powoduje, że opieka naprzemienna nie będzie już uważana za samotne wychowywanie dziecka.
Rozliczenie PIT - jako osoba samotnie wychowująca dzieci
Dlaczego to takie istotne? Samotny rodzic ma prawo rozliczyć PIT w preferencyjny sposób. Sumuje dochody swoje i wychowanych dzieci, bez względu na to, czy te faktycznie zarabiają. Następnie oblicza podatek od połowy tych tak obliczonych dochodów i mnoży wynik razy dwa. Podatek jest wtedy niższy, bo w obliczeniach nijako dwukrotnie uwzględnia się kwotę wolną. Dodatkowo preferencja pozwala lepiej zarabiającym osobom uniknąć przekroczenia drugiego progu podatkowego.
Prawo do takiego rozliczania ma, według ustawy o PIT: panna, kawaler, wdowa, wdowiec, rozwódka, rozwodnik, osoba w separacji, a nawet osoba pozostająca w związku małżeńskim, jeśli drugi z małżonków został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.
Samotne wychowywanie dzieci: sprzeczne stanowiska KIS i NSA
W obecnym stanie prawnym wątpliwości dotyczą rodziców, którzy po rozstaniu sprawują nad dzieckiem opiekę naprzemienną. Według organów skarbowych, nie można ich uznać za osoby samotnie wychowujące dzieci. Do innego wniosku doszedł Naczelny Sąd Administracyjny. Zwrócił uwagę, że przepisy obowiązujące przed 2011 r. jako osobę samotnie wychowującą dzieci wskazywały "jednego z rodziców". Skoro ustawodawca w wyniku nowelizacji przeredagował przepis, musiał mieć w tym jakiś cel.
„Tym samym należy przyjąć, że zamierzony zabieg ustawodawcy doprowadził do takiego stanu prawnego, w którym status osoby "samotnie wychowującej dzieci" od 1 stycznia 2011 r. może mieć każde z rodziców spełniających pozostałe kryteria” – czytamy w uzasadnieniu wyroku NSA z 5 kwietnia 2017 r. (sygn. akt II FSK 573/15).
Fiskus twierdził mimo to, że preferencja nie dotyczy rodziców sprawujących opiekę naprzemienną. Taki pogląd został przedstawiony m.in. w broszurze Krajowej Informacji Skarbowej dotyczącej rozliczeń PIT za 2020 r.:
„Jeżeli władza rodzicielska została powierzona obojgu rozwiedzionym rodzicom i miejsce zamieszkania dziecka jest zarówno przy ojcu, jak i przy matce (naprzemiennie), niezależnie od podziału okresu zamieszkiwania u każdego z rodziców w trakcie roku, uznaje się, że dziecko wychowywane jest wspólnie przez obojga rodziców, zatem żadnemu z rodziców nie przysługuje prawo do preferencyjnego rozliczenia”.
W konsekwencji dyrektor KIS odmawiał prawa do preferencji tym, którzy wnioskowali o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej. Rodzice, którzy odwoływali się od interpretacji, mogli liczyć na korzystną linię orzeczniczą w NSA. Na przykład w wyroku z 20 maja 2020 r. NSA orzekł, że „warunek samotnego wychowywania dzieci jest spełniony, gdy rozwiedzeni rodzice opiekują się dziećmi naprzemiennie w ciągu roku podatkowego, tj. gdy każde z nich osobno sprawuje na nimi opiekę przez ustalony czas, bez udziału drugiego rodzica” (sygn. akt II FSK 383/20).
Polski Ład: Koniec nadużyć
Projektodawcy Polskiego Ładu uważają, że stanowisko NSA wywołało wątpliwości interpretacyjne, które „prowadzą do nadużyć w stosowaniu tej preferencji”. Uważają przy tym, że nawet w obecnym stanie prawnym „samotne wychowywanie dzieci” oznacza to samo wychowywanie „bez udziału drugiego rodzica”, wskazując na inne orzecznictwo sądów i Trybunału Konstytucyjnego. Dopisanie do przepisu słowa „jednego” ma więc rozwiać wszystkie wątpliwości. Jeśli przepis wejdzie w życie, z preferencji będzie mógł korzystać tylko ten rodzic, który wychowuje dziecko bez udziału drugiego rodzica. Osoby sprawujące opiekę naprzemienną nie będą mogły rozliczyć podatku na preferencyjnych zasadach.
Zmianę przepisów przewiduje projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw. Obecnie jest na etapie konsultacji.