Pakiet zmian podatkowych wprowadzanych w ramach Polskiego Ładu podpisany przez prezydenta. Od 1 stycznia 2022 roku zaczną obowiązywać nowe zasady rozliczania podatków dochodowych oraz obliczania składki zdrowotnej. Przygotowanie się do ich stosowania będzie sporym wyzwaniem zarówno dla wielkich spółek, jak i osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Jednocześnie zaś wielu pracowników zastanawia się, w jakiej wysokości wynagrodzenie na rękę otrzymają w styczniu. W poniższym tekście omawiamy tylko część zmian, które zaczną obowiązywać od przyszłego roku. W następnych poradnikach, które będą się pojawiać w kolejne piątki aż do stycznia, szczegółowo przedstawimy m.in., na co muszą się przygotować podatnicy CIT, z jakich nowych ulg będą mogli skorzystać przedsiębiorcy oraz jak zmienią się przepisy o cenach transferowych.

W cyklu o Polskim Ładzie ukazały się poradniki:

• „CIT. Dodatkowe obciążenia i nowe możliwości dla podatników” (DGP nr 229/2021)

• „Zmiany w ryczałcie od najmu i od działalności gospodarczej” (DGP nr 234/2021)

• „Nowe ulgi dla firm planujących rozwój” (DGP nr 239/2021)

• „Kluczowe zmiany w cenach transferowych” (DGP nr 244/2021)

• "Większe uprawnienia dla fiskusa i nowe możliwości dla podatników" (DGP  nr 9/2022)

Bez wątpienia zorientowanie się w gąszczu nowych regulacji nie jest prostym zadaniem. Dlatego dzisiaj rozpoczynamy cykl poradników, które przybliżą najważniejsze nowe rozwiązania podatkowe przewidziane w Polskim Ładzie. W pierwszej kolejności zajęliśmy się zmianami w opodatkowaniu dochodów osób fizycznych oraz w składce zdrowotnej, które z jednej strony dotyczą najszerszego kręgu podmiotów, a z drugiej budzą najwięcej obaw i wątpliwości. Trzeba przy tym podkreślić, że trudno policzyć wpływ nowelizacji na zarobki i inne dochody podatników w sytuacji, gdy wciąż jest wiele niewiadomych dotyczących wysokości składki zdrowotnej w 2022 r. oraz zakresu prawa do nowych zwolnień podatkowych. Mimo to podjęliśmy się próby policzenia, kto i przy jakich dochodach zyska na Polskim Ładzie, kto straci, a dla kogo zmiany będą neutralne. Wyliczenia te przygotowali dla nas eksperci renomowanych kancelarii i firm doradczych. Należy jednak pamiętać, że są to tylko kalkulacje oparte na pewnych założeniach. Indywidualna sytuacja każdego podatnika może być inna, a niewiadome, które kryją się w Polskim Ładzie, nie zawsze pozwalają przyjąć obliczenia za pewnik. 

Jakie tematy zostały omówione w poniższym artykule:

*Ulga dla klasy średniej *Likwidacja odliczenia składki zdrowotnej od podatku i jej konsekwencje dla twórców i artystów *Zmiany w składce zdrowotnej *Zaliczki na podatek od umów zlecenia i o dzieło *Ryczałt ewidencjonowany *Karta podatkowa *Samotni rodzice *Rodzice czwórki dzieci *Preferencja dla emerytów *Powracający z zagranicy

Nadal mnóstwo znaków zapytania

Polski Ład to ustawa z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (w momencie oddawania tego numeru do druku czeka na publikację w Dzienniku Ustaw). Mimo że została ona uchwalona już miesiąc temu, to nie wiadomo, jak będzie musiał zachować się pracodawca, gdy w jednym miesiącu sporządza kilka list płac i przy jednej wypłacie pracownik ma prawo do ulgi dla klasy średniej, a przy innej tego prawa już albo jeszcze nie ma.

W minioną środę posłowie w pośpiechu „załatali” lukę w przepisach o składce zdrowotnej płaconej przez osoby korzystające z nowych zwolnień z PIT (tzw. PIT zero). Rodzi się również pytanie, czy osoby teoretycznie objęte tymi nowymi zwolnieniami będą faktycznie korzystać z podatkowego zwolnienia, jeżeli wybiorą ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Nie ma też pewności, od jakiej podstawy będą płacić podatek przedsiębiorcy objęci liniowym 19-proc. PIT, gdy będą mieć stratę podatkową lub niski dochód.

O wątpliwościach tych pisaliśmy w bieżących wydaniach DGP, więc przypomnijmy tylko krótko, skąd się one biorą.

W pierwszej kolejności dotyczą stosowania ulgi dla klasy średniej przez pracodawców, dla których stosowanie tej ulgi nie jest prawem, lecz obowiązkiem. Polski Ład nie odpowiada na pytanie, jak ma się zachować zakład pracy, gdy pierwsza wypłata w miesiącu nie mieści się jeszcze w przedziale od 5701 zł do 11 141 zł, ale po zsumowaniu z kolejną okazuje się, że pracownik powinien mieć jednak w danym miesiącu odliczoną ulgę, i to już przy pierwszej wypłacie.

Problem dotyczy także sytuacji odwrotnej - gdy przy pierwszej wypłacie pracodawca zastosuje ulgę (ponieważ przychód pracownika mieści się w przedziale od 5701 zł do 11 141 zł), ale wskutek kolejnej wypłaty w tym samym miesiącu okaże się, że pracownik nie ma jednak prawa do ulgi za ten miesiąc. Zwróciła na to uwagę Bożena Nowicka, doradca podatkowy w DORADCA Zespół Doradców Finansowo-Księgowych, w artykule „Ulga dla klasy średniej. Jak ją liczyć, gdy wypłat jest wiele” (DGP nr 221/2021).

Kolejny problem to miesięczna składka zdrowotna przedsiębiorcy płacącego liniowy 19-proc. PIT. Nie będzie ona mogła być mniejsza niż 9 proc. minimalnego wynagrodzenia. Wątpliwości powstają na tle nowego art. 79a ust. 1 pkt 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1981; dalej: ustawa zdrowotna). Przepis ten mówi o „minimalnym wynagrodzeniu obowiązującym w dniu 1 stycznia roku składkowego, o którym mowa w art. 81 ust. 2” tej samej ustawy. Kłopot polega na tym, że rok składkowy, o którym mowa w art. 81 ust. 2 ustawy zdrowotnej, obowiązuje od 1 lutego danego roku do 31 stycznia roku następnego. Jeżeli zatem przedsiębiorcy liniowi mieliby w 2022 r. faktycznie płacić składkę zdrowotną w wysokości 9 proc. „minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu 1 stycznia roku składkowego”, to musieliby wziąć pod uwagę minimalne wynagrodzenie z 1 stycznia 2023 r., a ono jeszcze nie będzie znane. Na problem ten wskazaliśmy w artykule „Minimalna składka zdrowotna. Kolejna luka w Polskim Ładzie” (DGP nr 220/2021). Literalna wykładnia nie pozwala na inny wniosek, więc najprawdopodobniej będzie to interpretowane w drodze wykładni celowościowej. W 2022 r. minimalne wynagrodzenie będzie wynosić 3010 zł, co oznaczałoby, że minimalna składka zdrowotna przedsiębiorcy płacącego liniowy PIT wyniesie 270,90 zł miesięcznie.

Kolejne wątpliwości powstały wokół wysokości składki zdrowotnej u osób korzystających ze zwolnienia podatkowego (tzw. zerowy PIT). Nie chodzi o osoby do 26. roku życia (tzw. zerowy PIT dla młodych), bo tu niewiele zmienia się w wyliczaniu składki zdrowotnej (choć zmiana też jest). Problem dotyczy nowych grup społecznych, które od 2022 r. zostaną objęte podobnym rozwiązaniem na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1981; dalej: ustawa o PIT). Chodzi o:

• rodziców co najmniej czwórki dzieci,
• seniorów, którzy mimo ukończenia 60. roku życia (kobiety) i 65. roku życia (mężczyźni) zrezygnują z pobierania emerytury, renty rodzinnej albo uposażenia mundurowego lub sędziowskiego, by nadal pracować, wykonywać zlecenia bądź prowadzić firmę,
• osoby powracające z zagranicy.

Osoby te nie zapłacą podatku od przychodu 85 528 zł rocznie. Powstało pytanie, w jakiej wysokości zapłacą one składkę zdrowotną, skoro w Polskim Ładzie nie przewidziano dla nich żadnego przepisu szczególnego, a zasada ogólna z art. 83 ust. 2 ustawy zdrowotnej mówi, że „w przypadku nieobliczania zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych przez płatnika, od przychodów stanowiących podstawę wymiaru składki, (…) składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości 0 zł”. Na wątpliwość tę zwróciliśmy uwagę w artykule „Luka w przepisach. PIT zero to także 0 zł składki zdrowotnej” (DGP nr 213/2021).

W minioną środę posłowie przegłosowali poprawkę, która pozwoli stosować - wobec osób objętych nowymi zwolnieniami z PIT - identyczne rozwiązanie jak to, które dotyczy osób do 26. roku życia, zwolnionych z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT. Mowa o przepisie szczególnym - art. 83 ust. 2a ustawy zdrowotnej. Przewiduje on obliczanie składki do wysokości hipotetycznej zaliczki na PIT. Do końca 2021 r. przepis ten stanowił, że „gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona od przychodu wolnego od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, którą płatnik obliczyłby, gdyby przychód ubezpieczonego nie był zwolniony od podatku dochodowego na podstawie tego przepisu, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki”.

Po wejściu w życie Polskiego Ładu i wskutek ostatniej poselskiej poprawki zasada obliczania składki zdrowotnej do wysokości hipotetycznej zaliczki na PIT będzie dotyczyła również osób, które od 2022 r. zostaną objęte nowym tzw. zerowym PIT.

Utrzymana będzie zasada obliczania składki zdrowotnej do wysokości hipotetycznej zaliczki, ale pod uwagę trzeba będzie brać zaliczkę na podatek dochodowy obliczoną zgodnie z przepisami ustawy o PIT „w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 grudnia 2021 r.” (art. 83 ust. 2b ustawy zdrowotnej).

U osób, które będą chciały skorzystać z nowego zwolnienia podatkowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy o PIT, pojawia się kolejny problem. Co prawda wszystkie te przepisy mówią, że przewidziane w nich zwolnienie dotyczy również przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, do których ma zastosowanie ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Niestety, odniesienia do tego zwolnienia nie przewidziano w ustawie z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. z 2021 r. poz. 1993; dalej: ustawa o zryczałtowanym podatku). Jej art. 10, który pozwala objąć licznymi zwolnieniami również podatników opłacających ryczałt ewidencjonowany, nie wymienia art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy o PIT. A przecież przedsiębiorcy, którzy wybiorą ryczałt, nie będą sięgać do ustawy o PIT, tylko do ustawy o zryczałtowanym podatku. Będą więc mieli problem z ustaleniem, czy przysługuje im zwolnienie z ryczałtu od przychodów do wysokości 85 528 zł rocznie, czy jednak im ono nie przysługuje. O tej niekonsekwencji ustawodawcy pisaliśmy w artykule „Zwolnienie z podatku. Jest w ustawie o PIT, zabrakło w ustawie o ryczałcie” (DGP nr 220/2021).

Główne zmiany w zakresie PIT

Jeśli idzie o wpływ na zarobki i dochody osobiste, to Polski Ład oznacza, że od 1 stycznia 2022 r.:

• wzrośnie kwota zmniejszająca podatek - do 5100 zł rocznie,
• większa będzie kwota dochodu wolnego od podatku - wyniesie 30 000 zł rocznie (co wynika z przeliczenia: 30 000 zł x 17 proc. - 5100 zł = 0 zł),
• wzrośnie próg skali podatkowej - do 120 000 zł, co oznacza, że stawką 32 proc. będą objęte dochody dopiero przekraczające ten limit, tabela
• wyższa będzie kwota przychodów objętych 50-proc. kosztami uzyskania przychodów z tytułu praw autorskich, praw pokrewnych i rozporządzania tymi prawami (dotyczy to pracowników będących twórcami lub artystami wykonawcami),
• pracownicy oraz przedsiębiorcy rozliczający się według zasad ogólnych (czyli według skali podatkowej) będą mogli korzystać z ulgi dla klasy średniej przy przychodach mieszczących się w granicach od 68 412 zł do 133 692 zł rocznie,
• zmienią się reguły obliczania składki zdrowotnej (co do zasady podstawą będzie faktycznie uzyskany dochód), której nie będzie już można odliczać od kwoty podatku,
• część podatników będzie mogła korzystać ze zwolnienia z podatku,
• z karty podatkowej będą mogli korzystać tylko podatnicy, którzy rozliczali się w tej formie w 2021 r., a i to nie wszyscy,
• obniżone zostaną stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych dla niektórych usług.

Tabela. Skala podatkowa obowiązująca od 1 stycznia 2022 r. ©℗

Przypomnijmy, że kwoty wolnej od podatku nie mają przedsiębiorcy płacący liniowy 19-proc. PIT (rozliczają się z podatku już od 1 zł dochodu). Nie skorzystają więc ani z podwyżki tej kwoty, ani z podwyższenia progu skali podatkowej. Nie będą także korzystać z ulgi dla klasy średniej (w przeciwieństwie do przedsiębiorców rozliczających się według skali podatkowej) ani - podobnie jak dotychczas - z innych rozwiązań dostępnych na zasadach ogólnych, czyli ze wspólnego rozliczenia z małżonkiem, z ulgi na dzieci.

Od 2022 r., nie mając już możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku, trzeba będzie opłacać ją w całości z własnej kieszeni. Zarówno składki na ubezpieczenia społeczne, jak i składka zdrowotna będą płacone do:

• 5. dnia następnego miesiąca - przez jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe,
• 15. dnia następnego miesiąca - przez płatników składek mających osobowość prawną,
• 20. dnia następnego miesiąca - przez pozostałych płatników składek (w tym przez osoby fizyczne).

Tak więc przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi będą mieli na zapłacenie składki zdrowotnej tyle samo czasu co na zapłatę miesięcznej zaliczki na PIT (do 20. dnia następnego miesiąca). Wynika to ze zmienionego art. 47 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1981).

Nic nie zmieni się w zasadach opłacania składki zdrowotnej przy zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych. Tak więc osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, świadczące usługi w ramach umowy zlecenia i prowadzące działalność gospodarczą nadal będą podlegać obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego od każdego z tych tytułów odrębnie (wyjątek będzie dotyczyć przedsiębiorców płacących ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, a zarazem będących pracownikami - pod warunkiem osiągania minimalnych przychodów na poziomie wskazanym w ustawie).

50-proc. koszty uzyskania przychodu

Podniesienie progu skali podatkowej - z 85 528 zł do 120 000 zł - wpłynie korzystnie na limit 50-proc. kosztów uzyskania przychodu. Przypomnijmy, że łącznie te podwyższone koszty (z tytułów, o których mowa w art. 22 ust. 9 pkt 1-3 ustawy o PIT) nie mogą przekroczyć w roku podatkowym kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej. Wynika to z art. 22 ust. 9a ustawy o PIT. Tym samym 50-proc. koszty uzyskania przychodu nie będą mogły przekroczyć w 2022 r. łącznie 120 000 zł.

Ulga dla klasy średniej

Pracownikom oraz przedsiębiorcom rozliczającym się według zasad ogólnych (według skali podatkowej) będzie przysługiwać ulga dla klasy średniej. Ma ona zniwelować niekorzystne zmiany polegające na braku możliwości odliczania składki zdrowotnej od podatku.

Z ulgi nie skorzystają: przedsiębiorcy płacący liniowy 19-proc. PIT, osoby wykonujące działalność osobiście, podatnicy ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, osoby rozliczające się w formie karty podatkowej oraz emeryci i renciści. Prawa do ulgi nie będą więc miały osoby wykonujące umowy zlecenia lub o dzieło, chyba że są jednocześnie pracownikami lub przedsiębiorcami rozliczającymi się według skali podatkowej.

Warunkiem uprawniającym do ulgi będzie, aby suma przychodów uzyskanych przez podatnika w roku podatkowym wynosiła co najmniej 68 412 zł i nie przekraczała 133 692 zł. Dodany ust. 4b do art. 26 ustawy o PIT mówi o sumie przychodów uzyskanych w roku podatkowym, obliczonej zgodnie z ust. 4a tego artykułu. Nie chodzi tu zatem o wszystkie przychody danej osoby uzyskane w roku podatkowym, lecz jedynie - zgodnie z art. 26 ust. 4a ustawy o PIT - o „sumę uzyskanych przez podatnika w roku podatkowym i podlegających opodatkowaniu zgodnie z art. 27 przychodów ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy oraz uzyskanych w ciągu roku przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej pomniejszonych o koszty prowadzenia tej działalności, z wyłączeniem z tych kosztów składek na ubezpieczenia społeczne, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. a i pkt 2a”. Z takiej definicji wynika, że do sumy przychodów decydującej o prawie do ulgi dla klasy średniej nie będą wliczane przychody z innych tytułów, np. z działalności wykonywanej osobiście (m.in. z umów zlecenia i o dzieło), z emerytur, rent itp.

Ulga dla klasy średniej będzie polegała na pomniejszeniu dochodu (będącego podstawą obliczenia podatku) o określoną kwotę, wyliczoną z zastosowaniem ustawowych wzorów. Pracownikom będzie ona potrącana przez płatnika, jeżeli miesięczny przychód zatrudnionego będzie się mieścił w granicach od 5701 zł do 11 141 zł miesięcznie (dodany ust. 2a do art. 32 ustawy o PIT). Chodzi przy tym wyłącznie o przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy.

Naliczanie ulgi będzie obowiązkiem pracodawcy jako płatnika zaliczki na PIT. Nie powinno to być zbytnią uciążliwością w firmach, w których jest sporządzana w miesiącu tylko jedna lista płac (ulgę wyliczy oprogramowanie używane w zakładzie pracy). Gorzej będzie u pracodawców, którzy wypłacają pracownikom wynagrodzenie w dwóch lub trzech terminach w ramach tego samego miesiąca. Polski Ład nie odpowiada na pytanie, jak w takiej sytuacji ma się zachować zakład pracy. Wątpliwości dotyczą dwóch sytuacji:

1) gdy pierwsza wypłata w miesiącu nie mieści się jeszcze w przedziale od 5701 zł do 11 141 zł, ale po zsumowaniu z kolejną okazuje się, że pracownik powinien mieć jednak w danym miesiącu odliczoną ulgę, i to już przy pierwszej wypłacie;

2) gdy przy pierwszej wypłacie pracodawca zastosuje ulgę (ponieważ przychód pracownika mieści się w przedziale od 5701 zł do 11 141 zł), ale wskutek kolejnej wypłaty w tym samym miesiącu okaże się, że pracownik nie ma jednak prawa do ulgi za ten miesiąc.

- Czy naliczona przez płatnika ulga przy pierwszej wypłacie zostaje? Czy może płatnik powinien tę ulgę „jakoś” skorygować. A może pracodawca będzie miał obowiązek „odwrócić” naliczoną wcześniej ulgę? - zastanawia się doradca podatkowy Bożena Nowicka. Rodzą się też pytania, czy pracodawcy grożą jakieś sankcje, jeżeli przy którejś z tych wypłat nie naliczy ulgi, a jednocześnie nie skoryguje ulgi naliczonej przy innej wypłacie.

Znowelizowane przepisy stawiają również pod znakiem zapytania korzystanie z ulgi dla klasy średniej w trakcie roku podatkowego przez przedsiębiorców (rozliczających się według skali podatkowej). W Polskim Ładzie nie przewidziano tu odrębnego przepisu (na wzór art. 32 ust. 2a ustawy o PIT dotyczącego pracodawców będących płatnikami PIT).

Na możliwość korzystania przez przedsiębiorców z ulgi w trakcie roku podatkowego wskazywałyby pkt 1 i 2 w art. 44 ust. 3 ustawy o PIT. Przepisy te regulują, jak obliczać zaliczkę za miesiąc, w którym dochody przekroczyły kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek oraz najniższej stawki podatku, określonych w pierwszym przedziale skali podatkowej (od 1 stycznia 2022 r. iloraz ten wyniesie 30 000 zł, bo taka będzie kwota dochodu wolnego od podatku). Artykuł 44 ust. 3 pkt 2 mówi (i nadal będzie mówił), że zaliczkę za ten miesiąc stanowi podatek obliczony od tego dochodu według zasad określonych w art. 26. Ulgę dla klasy średniej zapisano zaś w art. 26 ust. 4a. To wskazywałoby, że przy obliczaniu zaliczki za miesiąc, w którym zostanie przekroczona kwota dochodu wolnego od podatku (30 000 zł), należy zastosować ulgę dla klasy średniej. Istotne jest jednak, aby suma rocznych przychodów podatnika wynosiła co najmniej 68 412 zł, bo to z kolei jest - w świetle art. 26 ust. 4a - warunkiem zastosowania ulgi.

Pytanie, co z korzystaniem z ulgi w kolejnych miesiącach roku podatkowego. Z art. 44 ust. 3 pkt 3 ustawy o PIT wynika, że zaliczkę za dalsze miesiące ustala się w wysokości różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku a sumą zaliczek za miesiące poprzedzające. Nie ma tu już odwołania do art. 26 ustawy o PIT, a przecież przychody w kolejnych miesiącach mogą mieścić się w przedziale 68 412 zł - 133 692 zł uprawniającym do korzystania z ulgi dla klasy średniej. Wydaje się więc, że przepisy o zaliczce na PIT u przedsiębiorców rozliczających się według skali podatkowej (art. 44 ustawy o PIT) nie zostały dostosowane do rozliczania ulgi dla klasy średniej w trakcie roku podatkowego. Przedsiębiorcy, którzy chcieliby korzystać z tej ulgi w trakcie roku, narażają się na dużą niepewność i ryzyko błędu.

Jeżeli małżonkowie będą rozliczać się wspólnie z podatku za cały rok, to każdy z nich będzie mógł odliczyć ulgę od połowy sumy łącznych przychodów uzyskanych przez małżonków w roku podatkowym, obliczonej zgodnie z ustawowym wzorem.

Ulga dla klasy średniej będzie przysługiwać również pracownikom - twórcom, którzy osiągają przychody objęte 50-proc. kosztami, pod warunkiem jednak że będą to faktycznie osoby wykonujące obowiązki na podstawie stosunku pracy (lub jednego ze stosunków pokrewnych). Nie chodzi zatem o freelancerów, czyli osoby uzyskujące przychody z praw autorskich i praw pokrewnych wyłącznie w ramach działalności wykonywanej osobiście (umowa o dzieło lub zlecenia) - dla nich nie przewidziano ulgi dla klasy średniej.

W wielu przypadkach jednak ulga dla klasy średniej nie zrekompensuje twórcom i artystom strat, jakie spowoduje likwidacja odliczenia składki zdrowotnej od podatku.

opinia Natalii Wytrykowskiej

Niekorzystne konsekwencje odczują twórcy, którzy zarabiają ponad 9000 zł brutto miesięcznie

Korzystną dla twórców zmianą jest podwyższenie do 120 000 zł limitu kosztów autorskich (50 proc.) możliwych do zastosowania w ciągu roku. Zmiana jest konsekwencją podwyższenia górnej granicy pierwszego przedziału skali podatkowej. Natomiast całokształt zmian wprowadzanych w ramach Polskiego Ładu może przesądzać o tym, że również twórcy stracą na nowych regulacjach.

Szczególnie dotkliwą zmianą jest likwidacja możliwości odliczenia od podatku 7,75 proc. podstawy składki zdrowotnej. Korzystne zmiany w postaci podwyższenia progu podatkowego do 120 000 zł czy kwoty wolnej od podatku do 30 000 zł albo możliwość odliczenia ulgi dla klasy średniej w określonym przedziale przychodowym nie zdołają w pełni zrekompensować strat związanych z brakiem odliczenia składki zdrowotnej.

Twórcy, których połowa wynagrodzenia stanowi honorarium autorskie, nie odczują zmian przy zarobkach ok. 8200 zł brutto miesięcznie. Zyskają bowiem na uldze dla klasy średniej, przez co podatek dochodowy ulegnie obniżeniu o ok. 2007 zł. Dodatkowa korzyść będzie wynikać z zastosowania kwoty wolnej od podatku, która pomniejszy zobowiązanie podatkowe o ok. 4575 zł. Różnice te skompensują u twórców brak możliwości odliczenia 7,75 proc. składki zdrowotnej w kwocie łącznie ok. 6580 zł, przez co finalnie twórcy nie stracą ani nie zyskają na Polskim Ładzie.

Twórcy zaczną zauważać niekorzystne konsekwencje Polskiego Ładu po przekroczeniu zarobków w okolicach ok. 9000 zł brutto miesięcznie. Na przykład twórca zarabiający 9200 zł brutto miesięcznie zyska 1715 zł na uldze dla klasy średniej. Kwota wolna od podatku dodatkowo pomniejszy zobowiązanie podatkowe o 4575 zł. Łącznie zysk tego twórcy wynosiłby 6289 zł, jednak składka zdrowotna, jaka przysługiwałaby mu uprzednio do odliczenia, wynosiła 7383 zł. W tym przypadku korzyści nie zrekompensują straty wynikającej z braku możliwości odliczenia składki zdrowotnej i twórca straci rocznie ok. 1094 zł. ©℗

Z ulgi dla klasy średniej będą mogli korzystać również pracownicy uzyskujący przychody z pracy za granicą, którzy płacą w Polsce sami za siebie zaliczki na PIT. Będą potrącać ulgę za miesiące, w których ich przychody ze stosunku pracy z zagranicy będą mieścić się w przedziale od 5701 zł do 11 141 zł.

Składka zdrowotna

Największe zmiany w składce zdrowotnej dotyczą przedsiębiorców. W 2021 r. płacili oni składkę w wysokości 381,81 zł, z czego od podatku odliczali 328,78 zł (co stanowiło 7,75 proc. podstawy wymiaru składki). De facto więc ponosili ciężar tylko 53,03 zł.

Natomiast od 2022 r., nie mając już możliwości odliczenia składki, będą ją opłacać w całości z własnej kieszeni. Dla przedsiębiorców rozliczających się z podatku na zasadach ogólnych będzie ona wynosić 9 proc. podstawy wymiaru, a dla płacących liniowy PIT - 4,9 proc. podstawy wymiaru. Podstawą będzie co do zasady dochód z działalności gospodarczej (czyli różnica między osiągniętymi przychodami a poniesionymi kosztami ich uzyskania), pomniejszony o kwotę opłaconych składek na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe.

Dochód przedsiębiorcy stanowiący podstawę wymiaru składki zdrowotnej będzie wyliczany narastająco w następujący sposób:

• dochód za pierwszy miesiąc podlegania ubezpieczeniu to różnica między osiągniętymi przychodami a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów; tak ustalony dochód jest pomniejszany o kwotę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe opłaconych w tym miesiącu;
• dochód za kolejne miesiące to różnica między sumą przychodów osiągniętych od początku roku i sumą kosztów uzyskania tych przychodów poniesionych od początku roku; tak ustalony dochód jest pomniejszany o sumę dochodów ustalonych za miesiące poprzedzające i o różnicę między sumą składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, zapłaconych od początku roku, a sumą składek odliczonych w poprzednich miesiącach.

Podstawa wymiaru składki zdrowotnej w danym miesiącu nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia obowiązującego 1 stycznia danego roku (w 2022 r. będzie to 3010 zł). Jeżeli ubezpieczony prowadzi więcej niż jedną pozarolniczą działalność, to składka na ubezpieczenie zdrowotne będzie opłacana od sumy dochodów.

Wysokość składki zdrowotnej przedsiębiorcy rozliczającego się według zasad ogólnych lub według liniowej stawki 19 proc. będzie zatem skorelowana z jego miesięcznym dochodem. W tej sytuacji pojawia się pytanie o sens dalszego korzystania z rozliczeń kwartalnych PIT czy z zaliczek uproszczonych, skoro i tak za każdy miesiąc trzeba będzie na nowo obliczać składkę na ubezpieczenie zdrowotne - od dochodu z działalności gospodarczej uzyskanego w poprzednim miesiącu. Miesięczna składka zdrowotna przedsiębiorcy rozliczającego się według zasad ogólnych lub płacącego liniowy 19-proc. PIT nie będzie mogła być mniejsza niż 9 proc. minimalnego wynagrodzenia. Według innych zasad będzie liczona składka zdrowotna u podatników płacących ryczałt od przychodów ewidencjonowanych lub rozliczających się z fiskusem według karty podatkowej.

Polski Ład przewiduje możliwość wyliczania składki zdrowotnej w uproszczony sposób (art. 81 ust. 2h ustawy zdrowotnej). Najprawdopodobniej jednak nie będzie zbyt wielu chętnych do korzystania z tego rozwiązania. Uproszczenie ma bowiem polegać na przyjęciu za miesięczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej kwoty przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, pomniejszonej o kwotę opłaconych w poprzednim roku kalendarzowym składek na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Tak ustaloną miesięczną podstawę wymiaru składki trzeba będzie stosować przez cały rok kalendarzowy.

To oznacza jednak, że dla celów wyliczenia składki zdrowotnej nie można byłoby pomniejszać przychodów o koszty ich uzyskania (składka nie byłaby więc płacona od podatkowego dochodu). W praktyce gospodarczej koszty uzyskania przychodu stanowią często pokaźną kwotę, dlatego uproszczony sposób wyliczania podstawy wymiaru składki zdrowotnej nie znajdzie zapewne zbyt wielu entuzjastów wśród przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych i podatkiem liniowym. Być może zyska zwolenników wśród ryczałtowców, którzy nie mają prawa do odliczania kosztów uzyskania przychodu.

Jeżeli suma składek zdrowotnych, wpłaconych za poszczególne miesiące roku kalendarzowego przez przedsiębiorcę, będzie wyższa od rocznej składki ustalonej od rocznej podstawy wymiaru składki, to ubezpieczonemu będzie przysługiwać zwrot kwoty stanowiącej różnicę między sumą składek wpłaconych za poszczególne miesiące roku kalendarzowego a roczną składką. Dotyczy to wszystkich przedsiębiorców, niezależnie od tego, czy będą rozliczać się według skali podatkowej, liniowym 19-proc. PIT, według 5-proc. stawki PIT właściwej dla dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej czy według ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Zasada ta będzie miała zastosowanie do rozliczenia składek zdrowotnych należnych już za okres od 1 stycznia 2022 r.

Zaliczki na podatek od umów zlecenia i o dzieło

Przy poborze zaliczki na PIT od świadczeń z tytułu działalności, o której mowa w art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz art. 18 ustawy o PIT (m.in. umowy zlecenia i o dzieło realizowane w ramach działalności wykonywanej osobiście), płatnik - tak jak do tej pory - nie będzie stosować kwoty zmniejszającej podatek. Wyjątek przewidziano dla podatników, którzy będą mieli tylko jednego płatnika i zarazem spełnią łącznie dwa warunki:

• ich roczne dochody nie przekroczą ilorazu kwoty zmniejszającej podatek i najniższej stawki podatku, określonych w pierwszym przedziale skali podatkowej (a zatem nie przekroczą kwoty wolnej od podatku wynoszącej 30 000 zł), oraz
• • ie osiągają oni innych dochodów (poza dochodami uzyskiwanymi od tego jednego płatnika), od których zaliczki na podatek są obliczane z uwzględnieniem 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (czyli 425 zł miesięcznie) lub są opłacane na podstawie art. 44 ust. 3 ustawy o PIT (zaliczki obliczane przez przedsiębiorców).

Tacy podatnicy będą mogli złożyć temu płatnikowi wniosek o niepobieranie zaliczek na PIT (art. 41 ust. 1c ustawy o PIT).

Ryczałt ewidencjonowany

Obniżone zostały niektóre stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Niższą, bo 12-proc. stawką (dotychczas 15 proc.) objęte będą przychody ze świadczenia usług w obszarze IT, a konkretnie:

a) związanych z wydawaniem:

- pakietów gier komputerowych (PKWiU ex 58.21.10.0), z wyłączeniem publikowania gier komputerowych w trybie online,

- pakietów oprogramowania systemowego (PKWiU 58.29.1),

- pakietów oprogramowania użytkowego (PKWiU 58.29.2),

- oprogramowania komputerowego pobieranego z internetu (PKWiU ex 58.29.3), z wyłączeniem pobierania oprogramowania w trybie online;

b) związanych z doradztwem w zakresie sprzętu komputerowego (PKWiU 62.02.10.0), związanych z oprogramowaniem (PKWiU ex 62.01.1), objętych grupowaniem „Oryginały oprogramowania komputerowego” (PKWiU 62.01.2), związanych z doradztwem w zakresie oprogramowania (PKWiU ex 62.02), w zakresie instalowania oprogramowania (PKWiU ex 62.09.20.0), związanych z zarządzaniem siecią i systemami informatycznymi (PKWiU 62.03.1).

Niższy o 3 proc. ryczałt, bo według stawki 14 proc. (zamiast dotychczasowej 17 proc.), zapłacą podatnicy uzyskujący przychody ze świadczenia usług:

a) w zakresie opieki zdrowotnej (PKWiU dział 86),

b) architektonicznych i inżynierskich; usług badań i analiz technicznych (PKWiU dział 71),

c) w zakresie specjalistycznego projektowania (PKWiU 74.1).

Składka zdrowotna u ryczałtowców nadal będzie wynosić 9 proc. podstawy wymiaru, ale podstawa ta będzie inaczej wyliczana, a samej składki nie będzie można odliczyć od podatku.

Podstawa wymiaru składki zdrowotnej u ryczałtowców będzie wynosić:

• 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia przy przychodach rocznych nieprzekraczających 60 000 zł,
• 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia przy przychodach rocznych wyższych niż 60 000 zł, ale nieprzekraczających 300 000 zł,
• 180 proc. przeciętnego wynagrodzenia przy przychodach rocznych powyżej 300 000 zł.

Pod uwagę będzie przy tym brane przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszane przez prezesa GUS. W dniu oddawania do druku tej publikacji nie była jeszcze znana wysokość tego wynagrodzenia za czwarty kwartał 2021 r. W trzecim kwartale w 2021 r. wyniosło ono 5885,75 zł (obwieszczenie prezesa GUS z 19 października 2021 r., M.P. poz. 962).

Nie mając od 2022 r. możliwości odliczenia składki zdrowotnej, trzeba ją będzie opłacać w całości z własnej kieszeni. Gdyby więc przyjąć przeciętne wynagrodzenie w wysokości 5885,75 zł (choć można zakładać, że za czwarty kwartał 2021 r. będzie ono nieco wyższe), to składka zdrowotna ryczałtowca (nieodliczalna od podatku) wyniosłaby:

• 317,83 zł - przy przychodach rocznych nieprzekraczających 60 000 zł (co oznacza prawie sześciokrotny wzrost obciążenia w porównaniu z 2021 r., które wyniosło 53,03 zł),
• 529,72 zł - przy przychodach rocznych wyższych niż 60 000 zł, ale nieprzekraczających 300 000 zł (co oznacza prawie 10-krotny wzrost obciążenia w porównaniu z 2021 r.),
• 953,49 zł - przy przychodach rocznych powyżej 300 000 zł (co oznacza prawie 18-krotny wzrost obciążenia w porównaniu z 2021 r.).

Jak już wspomnieliśmy, Polski Ład przewiduje możliwość wyliczania składki zdrowotnej w uproszczony sposób (art. 81 ust. 2h ustawy zdrowotnej).

Składki na ubezpieczenie zdrowotne nie będzie płacić ryczałtowiec (lub osoba współpracująca), który będzie zarazem pracownikiem i z umowy o pracę będzie uzyskiwał nie więcej niż minimalne wynagrodzenie, pod warunkiem że będzie:

1) uzyskiwać przychody z działalności gospodarczej w wysokości nie wyższej niż 50 proc. minimalnego wynagrodzenia (czyli 1505 zł w 2022 r.), oraz

2) opłacać od tych przychodów podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

Zwolnienie to będzie wynikać z dodanego ust. 9b do art. 82 ustawy zdrowotnej.

Karta podatkowa

Z karty podatkowej będą mogli korzystać tylko podatnicy, którzy rozliczali się w tej formie w 2021 r., i to nie wszyscy.

Prawa do karty zostaną od 2022 r. definitywnie pozbawieni lekarze i weterynarze wykonujący swoją działalność na rzecz:

• osób prawnych,
• jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej,
• osób fizycznych dla potrzeb prowadzonej przez nie działalności gospodarczej.

Wyłączenie to będzie wynikać z objaśnień do części VIII i części IX załącznika nr 3 do ustawy z o zryczałtowanym podatku.

Z karty podatkowej będą mogli natomiast nadal - ale tylko na zasadzie kontynuacji - korzystać lekarze i weterynarze prowadzący własne gabinety.

Wszyscy podatnicy, którzy - na zasadzie kontynuacji - będą mogli jeszcze w 2022 r. wystąpić o opodatkowanie w formie karty podatkowej, definitywnie stracą do niej prawo, jeżeli potem z niej zrezygnują. W kolejnych latach nie będą już mogli powrócić do karty.

Samotni rodzice

Od 2022 r. nie będzie już preferencyjnego rozliczenia dla samotnych rodziców. Zostanie ono zastąpione odliczeniem 1500 zł rocznie od podatku (dodany art. 27ea ustawy o PIT).

Z tej nowej preferencji skorzystają:

• panna, kawaler, wdowa, wdowiec, rozwódka albo rozwodnik,
• osoba, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów,
• osoba pozostająca w związku małżeńskim z osobą pozbawioną praw rodzicielskich lub odbywającą karę pozbawienia wolności.

Warunkiem będzie samotne wychowywanie dzieci:

a) małoletnich,

b) pełnoletnich, otrzymujących zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

c) uczących się pełnoletnich do ukończenia 25. roku życia, jeżeli w roku podatkowym dzieci te:

- nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach ogólnych (skala podatkowa), dochodów z kapitałów pieniężnych (opodatkowanych stawką 19 proc. PIT) lub przychodów zwolnionych od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 (ulga dla młodych) i art. 21 ust. 1 pkt 152 (ulga dla osób powracających z zagranicy) - w łącznej wysokości przekraczającej 3089 zł, z wyjątkiem renty rodzinnej,

- nie płaciły liniowego 19-proc. PIT ani ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (z wyjątkiem ryczałtu z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze),

- nie były opodatkowanie na zasadach wynikających z ustawy z 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 985) lub ustawy z 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1704).

Odliczenie będzie przysługiwać tylko jednemu z rodziców albo opiekunów prawnych. Jeżeli rodzice (lub opiekunowie) nie porozumieją się w tej sprawie między sobą, to odliczenie będzie stosował ten podatnik, u którego dziecko ma miejsce zamieszkania w rozumieniu ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1509).

Odliczenie nie będzie przysługiwać osobie, która:

• wychowuje wspólnie co najmniej jedno dziecko z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym, lub
• złożyła wniosek o wspólne rozliczenie z małżonkiem, o którym mowa w art. 6 ust. 2 albo art. 6a ust. 1 ustawy o PIT.

Nowe zwolnienia

W ustawie o PIT pojawią się nowe zwolnienia - zapisane w art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy o PIT. Będą z nich korzystać:

• rodzice co najmniej czwórki dzieci,
• aktywni zawodowo seniorzy, którzy mimo ukończenia wieku emerytalnego (60 lat kobiety i 65 lat mężczyźni) nie będą pobierać emerytury, renty rodzinnej ani uposażenia mundurowego lub sędziowskiego,
• osoby powracające z zagranicy.

Każdy z tych podatników odliczy od przychodu 85 528 zł. Jeśli dodać do tego podniesioną do 30 000 zł kwotę dochodu wolnego od podatku, to w przypadku osób rozliczających się według skali podatkowej zwolnienie wyniesie w sumie 115 528 zł, a w przypadku rodziców co najmniej czwórki dzieci rozliczających się wspólnie - 231 056 zł (piszemy o tym dalej).

Jeżeli podatnikowi będzie przysługiwało zwolnienie z więcej niż jednego tytułu, to kwota wolna od podatku dla wszystkich tych przychodów nie będzie mogła przekroczyć 85 528 zł (plus kwota dochodu wolnego od podatku do wysokości 30 000 zł - dla podatników rozliczających się według skali podatkowej).

Zwolnienie na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy o PIT będzie dotyczyć przychodów:

• ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy,
• z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PIT,
• z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej na zasadach ogólnych (czyli według skali podatkowej) lub podatkiem liniowym, lub według stawki 5 proc. PIT właściwej dla dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej.

Problem pojawia się u osób, które wybiorą ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Punkty 152-154 w art. 21 ust. 1 ustawy o PIT mówią, że przewidziane w nich zwolnienie dotyczy również przychodów z działalności gospodarczej opodatkowanych ryczałtem ewidencjonowanym. Kłopot polega na tym, że odniesienia do tego zwolnienia nie przewidziano w ustawie o zryczałtowanym podatku.

Zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy o PIT będą stosowane już w trakcie roku, przez płatników, przy poborze zaliczki na podatek, jeżeli podatnik złoży płatnikowi pisemne oświadczenie, że spełnia warunki do stosowania danego zwolnienia. W oświadczeniu tym wskaże również rok rozpoczęcia i zakończenia stosowania zwolnienia przez płatnika. Płatnik będzie stosował zwolnienie najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał oświadczenie, nie dłużej niż do upływu terminu wskazanego przez podatnika.

Rodzice czwórki dzieci

Zwolnieni z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 153 ustawy o PIT będą rodzice co najmniej czwórki dzieci. Ulga będzie dotyczyć każdego z rodziców z osobna. Każdy z nich odliczy od przychodu 85 528 zł. Jeśli dodać do tego podniesioną do 30 000 zł kwotę dochodu wolnego od podatku, to w przypadku rodziców rozliczających się według skali podatkowej zwolnienie na jednego rodzica wyniesie 115 528 zł, a w przypadku rozliczających się wspólnie - 231 056 zł.

Pracujący rodzice z co najmniej czwórką dzieci zapłacą więc podatek dopiero po przekroczeniu limitu 231 056 zł, przy czym w pierwszej kolejności będzie miała zastosowanie stawka 17 proc., a dopiero gdy dochód podlegający opodatkowaniu przekroczy 120 000 zł - stawka 32 proc.

Jednocześnie rodzice będą mogli nadal korzystać z ulgi na dzieci (na podstawie art. 27f ustawy o PIT). Ci, którym „zabraknie podatku” do wykorzystania przysługującej im ulgi na dzieci, będą mogli nadal dostawać zwrot nie tylko w wysokości składek na ubezpieczenia społeczne, lecz także kwoty opłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne. Dotyczy to wszystkich rodziców niezależnie od tego, ile dzieci mają. Tym samym zakres dodatkowego zwrotu ulgi na dzieci nie zmieni się w stosunku do dotychczasowego. ramka s. b4

Jak zadziała zwolnienie z PIT przy czwórce dzieci

Policzmy to przy założeniu, że składka zdrowotna wyniesie nie więcej niż kwota hipotetycznego podatku obliczona według zasad z grudnia 2021 r. (rozwiązanie identyczne jak przy zerowym PIT dla młodych).

Rodzic z czwórką dzieci (sumy w zł):

Natomiast rodzic z trójką dzieci w analogicznej sytuacji zapłaci prawie 10 000 zł podatku i 9000 zł składki zdrowotnej:

Wnioski: Rodzic czwórki dzieci, który osiąga przychód brutto z pracy w skali miesiąca na poziomie 9600 zł, nie zapłaci podatku dochodowego. ©℗

Małgorzata Samborska,

doradca podatkowy, partner w Grant Thornton

Jeżeli rodzic złoży odpowiednie oświadczenie pracodawcy, to wówczas ten zastosuje preferencję już przy poborze miesięcznej zaliczki na podatek.

Zwolnienie będzie przysługiwać nie tylko rodzicom, lecz także temu, kto:

• pełni funkcję opiekuna prawnego (jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało), lub
• sprawuje funkcję rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą,
• w przypadku pełnoletnich uczących się dzieci - wykonuje ciążący na nim obowiązek alimentacyjny albo sprawuje funkcję rodziny zastępczej.

Przy ustalaniu prawa do tego zwolnienia nie będą uwzględniane dzieci, które w roku podatkowym, na podstawie orzeczenia sądu, zostały umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych.

Rodzic (opiekun prawny) korzystający ze zwolnienia będzie musiał złożyć do 30 kwietnia następnego roku informację, według ustalonego wzoru, zawierającą dane o liczbie dzieci i ich numery PESEL, a w przypadku braku tych numerów - imiona, nazwiska oraz daty urodzenia dzieci. Informacji tej nie będzie składał podatnik, który złoży roczne zeznanie podatkowe, w którym skorzysta z ulgi na dzieci (na podstawie art. 27f ustawy o PIT) i zarazem oświadczy, że równocześnie skorzystał ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 153, a prawo do zastosowania obu tych preferencji będzie mu przysługiwało w stosunku do tych samych dzieci.

Preferencja dla emerytów

Zerowy PIT dla emerytów będzie przysługiwać na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT osobom po ukończeniu 60. roku życia (kobiety) i 65. roku życia (mężczyźni). Zwolniony będzie przychód do wysokości nieprzekraczającej 85 528 zł rocznie (plus kwota 30 000 zł dochodu wolnego od podatku dla osób rozliczających się według skali podatkowej). opinia katarzyny rzeżnickiej

opinia

Emeryci nie stracą przy świadczeniu do 4900 zł brutto, a niekiedy nawet zyskają

Emeryci pobierający emeryturę i nieuzyskujący innych przychodów nie stracą lub w niektórych przypadkach nawet zyskają na nowych przepisach, o ile ich przychody nie przekroczą rocznie ok. 59 000 zł (ok. 4900 zł brutto miesięcznie). Emeryt z przychodami rocznymi w wysokości 30 000 zł brutto zyska np. w skali roku 2250 zł w porównaniu do 2021 r. Natomiast emeryt z emeryturą roczną w wysokości 48 000 zł brutto zyska już tylko 855 zł rocznie.

Osoby o wyższych przychodach z emerytur niż 59 000 zł brutto rocznie zasadniczo stracą w porównaniu do sytuacji w 2021 r. ze względu na brak możliwości odliczenia składki zdrowotnej od 2022 r. Emeryt z przychodami rocznymi w wysokości 70 000 zł brutto straci np. w skali roku 850 zł, a emeryt z przychodami rocznymi 80 000 zł brutto straci w skali roku nawet ponad 1600 zł. Wyjątkiem będą osoby z rocznymi emeryturami w przedziale 110 000-133 000 zł. W przypadku tych osób emerytury netto albo pozostaną na takim samym poziomie jak w 2021 r., albo w niewielkim stopniu wzrosną w porównaniu do 2021 r. dzięki zmianom w skali podatkowej (wyższy próg opodatkowania dochodów według 32 proc. stawki). Niewątpliwie jednak emeryci z tak wysokim poziomem przychodów stanowią niewielki procent ogółu emerytów w naszym systemie emerytalnym. ©℗

Warunkiem będzie, aby podatnik, mimo nabycia uprawnień emerytalnych, nie otrzymywał:

a) emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa w ustawie z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621),

b) emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa w ustawie z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 586; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2320),

c) emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa w ustawie z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 723; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2320),

d) emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1981),

e) świadczenia otrzymywanego po zwolnieniu ze służby przez funkcjonariuszy służb mundurowych oraz żołnierzy, w związku ze zwolnieniem tych osób ze służby stałej na podstawie odrębnych ustaw (art. 30 ust. 1 pkt 4a ustawy o PIT),

f) uposażenia przysługującego w stanie spoczynku lub uposażenia rodzinnego, o których mowa w ustawie z 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2072; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1236).

Zwolnieniem podatkowym będą objęte jednak nie tylko przychody seniorów opodatkowane na zasadach ogólnych (według skali podatkowej). Ważne, by były to przychody będące tytułem do ubezpieczeń społecznych. Mogą to być zatem przychody:

• ze stosunku pracy, ze stosunku służbowego, z pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy,
• z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PIT,
• z pozarolniczej działalności gospodarczej, opodatkowane na zasadach ogólnych (czyli według skali podatkowej) lub podatkiem liniowym, lub według stawki 5 proc. PIT właściwej dla dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej.

Tu również pojawia się wspomniany już problem osób, które wybiorą ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Artykuł 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT mówi, że przewidziane w nim zwolnienie dotyczy również przychodów z działalności gospodarczej opodatkowanej ryczałtem ewidencjonowanym. Odniesienia do tego zwolnienia nie przewidziano zaś w ustawie o zryczałtowanym podatku.

Powracający z zagranicy

Zwolnienie dla powracających z zagranicy (art. 21 ust. 1 pkt 152 ustawy o PIT) ma, wbrew potocznej nazwie, zachęcić nie tylko Polaków do powrotu do kraju, lecz także cudzoziemców do zmiany rezydencji podatkowej na polską. Zwolnione z PIT będą więc przychody każdego podatnika, który przeniesie miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ‒ do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85 528 zł. Do tego dojdzie jeszcze kwota dochodu wolnego od podatku wynosząca 30 000 zł rocznie - dla osób rozliczających się według skali podatkowej.

Zwolnienie dla powracających z zagranicy będzie przysługiwać w czterech kolejno po sobie następujących latach podatkowych, licząc od początku roku, w którym podatnik przeniósł miejsce zamieszkania, albo od początku następnego roku.

Warunki zwolnienia będą następujące:

1) w wyniku przeniesienia miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podatnik podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, oraz

2) podatnik nie miał miejsca zamieszkania na terytorium Polski w okresie obejmującym:

a) trzy lata kalendarzowe poprzedzające bezpośrednio rok, w którym zmienił miejsce zamieszkania na terytorium Polski, oraz

b) okres od początku roku, w którym zmienił miejsce zamieszkania na terytorium Polski, do dnia poprzedzającego dzień, w którym zmienił miejsce zamieszkania na terytorium Polski, oraz

3) podatnik:

a) posiada obywatelstwo polskie, Kartę Polaka lub obywatelstwo innego niż Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej, lub

b) miał miejsce zamieszkania:

- nieprzerwanie co najmniej przez okres, o którym mowa w pkt 2, w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarii, Australii, Chile, Izraelu, Japonii, Kanadzie, Meksyku, Nowej Zelandii, Korei Płd., Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej lub Stanach Zjednoczonych Ameryki, lub

- na terytorium Polski nieprzerwanie przez co najmniej pięć lat kalendarzowych poprzedzających okres, o którym mowa w pkt 2, oraz

4) posiada certyfikat rezydencji lub inny dowód dokumentujący miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w okresie niezbędnym do ustalenia prawa do tego zwolnienia, oraz

5) nie korzystał uprzednio, w całości lub w części, z tego zwolnienia - w przypadku podatników, którzy ponownie przeniosą miejsce zamieszkania na terytorium Polski.

Zwolnione na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 152 ustawy o PIT będą przychody osiągnięte:

• ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy,
• z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PIT,
• z pozarolniczej działalności gospodarczej, opodatkowane na zasadach ogólnych (czyli według skali podatkowej) lub podatkiem liniowym, lub według stawki 5 proc. PIT właściwej dla dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej.

Tu również - podobnie jak u rodziców co najmniej czwórki dzieci oraz aktywnych zawodowo seniorów - pojawia się problem osób, które wybiorą ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Artykuł 21 ust. 1 pkt 152 ustawy o PIT mówi, że przewidziane w nim zwolnienie dotyczy również przychodów z działalności gospodarczej opodatkowanej ryczałtem ewidencjonowanym. Niestety odniesienia do tego zwolnienia nie przewidziano w ustawie o zryczałtowanym podatku. ©℗

Katarzyna Jędrzejewska

Wyliczenia przygotowali: