Najważniejszą zmianą dotyczącą podatku minimalnego jest zawieszenie tego podatku w 2022 i 2023 r. Podatnicy, których rok podatkowy jest inny niż kalendarzowy i rozpocznie się przed 1 stycznia 2024 r., a zakończy po 31 grudnia 2023 r., nie będą podlegali podatkowi minimalnemu do końca tego roku podatkowego.

Podatek minimalny został wprowadzony w ramach Polskiego Ładu i miał na celu opodatkowanie tych przedsiębiorców, którzy wykazują stratę podatkową i nie uiszczają podatku dochodowego od osób prawnych na ogólnych zasadach. Sytuacja gospodarcza oraz geopolityczna, a także krytyka rozwiązań legislacyjnych skłoniły ustawodawcę do zawieszenia tego podatku na dwa lata oraz do wprowadzenia zmian w jego konstrukcji nowelizacją z 7 października 2022 r. Dla ułatwienia czytelnikowi analizy, czy podatek ten ma zastosowanie w działalności jego przedsiębiorstwa, posłużymy się metodą eliminującą.

Zatem najpierw należy sprawdzić, czy podatnik CIT będzie (od 2024 r.) zobowiązany do zapłaty podatku minimalnego, nowelizacja z 7 października 2022 r. przewiduje bowiem wiele dodatkowych wyłączeń, które obejmują:

• małych podatników CIT (a więc zasadniczo tych, których roczne przychody brutto nie przekraczają 2 mln euro),

a także podatników:

• będących spółkami prowadzącymi gospodarkę komunalną, o których mowa w rozdziale 3 ustawy z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 679),
• których większość przychodów zostało osiągniętych w związku ze świadczeniem usług ochrony zdrowia,
• których przychody w większości związane są z transakcjami, w których cena lub sposób ustalenia ceny wynika z ustaw lub innych aktów normatywnych,
• których rentowność w jednym z trzech ostatnich lat podatkowych była powyżej wskaźnika 2 proc.,
• postawionych w stan upadłości, likwidacji lub objętych postępowaniem restrukturyzacyjny..

• rozpoczynający działalność - w roku rozpoczęcia działalności i w kolejnych dwóch latach podatkowych,
• których dotknął spadek przychodów o minimum 30 proc. w porównaniu do poprzedniego roku,
• będący przedsiębiorstwami finansowymi w rozumieniu art. 15c ust. 16 ustawy o CIT,
• zajmujący się eksploatacją w transporcie międzynarodowym statków morskich lub statków powietrznych lub wydobywaniem kopalin wymienionych w załączniku do ustawy z 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1072; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1504), których ceny zależą bezpośrednio lub pośrednio od notowań na światowych rynkach,
• których wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne, jeżeli podatnicy nie posiadają udziałów w innych spółkach lub innych podmiotach,
• tworzący grupę spółek, w ramach której spółka dominująca posiada bezpośrednio minimum 75 proc. w kapitale spółki zależnej przez cały rok podatkowy, jeśli rok podatkowy tych spółek jest taki sam i spółki te łącznie osiągają udział dochodów innych niż z zysków kapitałowych w przychodach z tego źródła na poziomie przekraczającym 2 proc. (po zmianach wprowadzonych nowelizacją z 7 października 2022 r.).

• z kosztów podatkowych opłat z tytułu umowy leasingu, w tym odpisów amortyzacyjnych od środka trwałego wykorzystywanego na podstawie umowy tzw. leasingu finansowego (art. 17a pkt 1 ustawy o CIT, a więc jeżeli odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający) - dodatkowo, do dotychczas wyłączonych kosztów związanych z nabyciem, wytworzeniem lub ulepszeniem środków trwałych (takich jak amortyzacja podatkowa),
• z przychodów oraz kosztów podatkowych wartości należności handlowych zbywanych na rzecz podmiotów z branży faktoringowej,
• z kosztów podatkowych 20 proc. kosztów z tytułu wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne oraz wpłat do pracowniczych planów kapitałowych,
• z kosztów podatkowych wzrostu wartości energii elektrycznej, cieplnej i gazu przewodowego w odstępach rocznych,
• wartości podatku akcyzowego (przy uwzględnieniu także obrotu wyrobami akcyzowymi), podatku od sprzedaży detalicznej, podatku od gier, opłaty paliwowej oraz opłaty emisyjnej.

Polski Ład 3.0: Kolejne zaostrzenia w przepisach o zagranicznych jednostkach kontrolowanychZobacz również

Więcej na temat Polski Ład 3.0 przeczytasz w tekście Polski Ład 3.0. Najważniejsze zmiany w CIT [PORADNIK]

W kolejnym kroku ustalić należy podstawę opodatkowania. Na podstawie nowelizacji z 7 października 2022 r. zmianie ulegnie sposób liczenia podstawy opodatkowania (obniżono wskaźnik z 4 proc. do 1,5 proc.) z jednoczesnym wprowadzeniem alternatywnej podstawy opodatkowania (pkt b poniżej), tj.:

• a) podstawa opodatkowania to suma: 1,5 proc. przychodów operacyjnych (czyli przychodów innych niż przychody o charakterze kapitałowym) oraz nadmiarowych kosztów pasywnych, tj. kosztów finansowania dłużnego, oraz nadmiarowych kosztów usług niematerialnych albo
• b) podstawa opodatkowania to 3 proc. wartości osiągniętych przez podatnika w roku podatkowym przychodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych, przy czym o wyborze takiego sposobu ustalania podstawy opodatkowania podatnik informuje w zeznaniu składanym za rok podatkowy, za który dokonał takiego wyboru.
• To podatnik będzie mógł zadecydować, czy wybiera wyliczenie podstawy opodatkowania zgodnie z lit. a czy b. Istotne jest również, że wykreślono z liczenia podstawy opodatkowania odniesienie do podatku odroczonego, które było wysoce nieprecyzyjne.

Należy jeszcze wyjaśnić, że nadmiarowe koszty pasywne to wydatki z tytułu kosztów finansowania dłużnego poniesione na rzecz podmiotów powiązanych (z wyjątkiem gdy powiązania wynikają wyłącznie z powiązania ze Skarbem Państwa lub z jednostkami samorządu terytorialnego lub ich związkami) w części przewyższającej kwotę 30 proc. wyniku odpowiadającego EBITDA obliczanej na podstawie danych (przychodów i kosztów) podatkowych. Z kolei pojęcie nadmiarowych kosztów usług niematerialnych dotyczy kosztów usług niematerialnych oraz opłat licencyjnych i z tytułu przeniesienia ryzyka niewypłacalności dłużnika z tytułu pożyczek, innych niż udzielonych przez banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, w tym w ramach zobowiązań wynikających z pochodnych instrumentów finansowych oraz świadczeń o podobnym charakterze poniesionych bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotów powiązanych lub podmiotów z rajów podatkowych - w części, w jakiej kwota tych kosztów przekracza o 3 mln zł równowartość 5 proc. wskaźnika EBITDA obliczanego na podstawie danych (przychodów i kosztów) podatkowych.

W ostatnim kroku należy wyliczyć wysokość podatku minimalnego według stawki 10 proc. - tutaj nowelizacja z 7 października 2022 r. nie wprowadza zmian.

Podatek minimalny będzie można odliczyć od CIT należnego na zasadach ogólnych w trzech kolejnych latach. Podatek dochodowy od osób prawnych jest bowiem wciąż należny i wyliczany na zasadach ogólnych, a także przy uwzględnieniu szczególnych regulacji (np. dotyczących podatku od przychodów z budynków z art. 24b ustawy o CIT). Dlatego trudno z góry stwierdzić, czy na skutek opisanych zmian, w tym wyłączeń z minimalnego podatku, dany podatnik stracił lub zyskał.