Polska spółka holdingowa (PSH) to rozwiązanie funkcjonujące w ustawie o CIT od 1 stycznia 2022 r., mające zachęcić inwestorów do inwestowania przez polskie spółki w inne podmioty oraz do lokowania spółek holdingowych w Polsce.

Zasadniczo PSH pozwala na zwolnienie z opodatkowania przychodów z dywidend wypłacanych przez spółkę zależną do polskiej spółki holdingowej oraz zwolnienie z opodatkowania dochodu ze zbycia udziałów w takiej spółce do podmiotu niepowiązanego. Wprowadzona regulacja wymagała jednak doprecyzowania i zmian, które umożliwiłyby praktyczną stosowalność przepisów oraz zapewniłyby konkurencyjność PSH w porównaniu z rozwiązaniami funkcjonującymi w innych krajach. Część z tych postulatów jest realizowana w nowelizacji z 7 października 2022 r., która ma obowiązywać od przyszłego roku.

Polski Ład 3.0. Najważniejsze zmiany w CIT [PORADNIK]Zobacz również

Zmiany zakresu preferencji podatkowej

Pierwszą zasadniczą modyfikacją jest wprowadzenie zwolnienia z opodatkowania 100 proc. przychodów z dywidend wypłacanych do polskiej spółki holdingowej zamiast obecnie obowiązującego 95-proc. zwolnienia.

Polski Ład 3.0: Minimalny CIT na nowych zasadachZobacz również

W celu zastosowania zwolnienia z opodatkowania dywidend wypłacanych przez zagraniczną spółkę zależną PSH musi zapewnić, aby spółka ta nie spełniała kryteriów do kwalifikacji jako kontrolowana spółka zależna (CFC) na podstawie art. 24a ust. 3 pkt 3 lit. b i c ustawy o CIT. W nowelizacji z 7 października 2022 r. przewidziano, że powyższy wymóg musi być spełniony w roku podatkowym wypłaty dywidendy oraz w którymkolwiek z trzech lat poprzedzających rok wypłaty (zamiast obecnie przewidzianych pięciu lat). Nadal spełnienie tego warunku nie ma znaczenia, jeżeli zagraniczna spółka zależna podlega opodatkowaniu od całości swoich dochodów w państwie UE/EOG oraz prowadzi w nim istotną rzeczywistą działalność gospodarczą.

Bez zmian pozostały zasady zwolnienia z opodatkowania dochodu ze zbycia udziałów w polskiej lub zagranicznej spółce zależnej przez PSH do podmiotu niepowiązanego. Zwolnienie ma zastosowanie przy założeniu, że co najmniej 50 proc. wartości aktywów spółki zależnej (krajowej lub zagranicznej), bezpośrednio lub pośrednio, nie stanowią nieruchomości położone w Polsce lub prawa do takich nieruchomości. Nadal w celu zastosowania zwolnienia konieczne jest złożenie przez PSH oświadczenia o zamiarze skorzystania ze zwolnienia właściwemu dla niej naczelnikowi urzędu skarbowego, na co najmniej pięć dni przez dokonaniem zbycia.

Wymogi do spełnienia

Ustawodawca przewidział wiele warunków zastosowania modelu PSH, które muszą być spełnione po stronie PSH i spółki zależnej (krajowej lub zagranicznej). W nowelizacji z 7 października 2022 r. przewidziane zostały zmiany mające na celu złagodzenie niektórych wymogów i tym samym zwiększenie liczby podatników, którzy będą mogli zastosować regulacje PSH.

▶ Modyfikacja warunków po stronie PSH

W nowelizacji z 7 października 2022 r. przewidziane zostało rozszerzenie PSH na spółki prowadzące działalność w formie prostej spółki akcyjnej (do końca 2022 r. polską spółką holdingową może zostać spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna), oraz zniesienie braku możliwości łączenia zwolnienia z opodatkowania dywidend w ramach PSH ze zwolnieniem dywidendowym przewidzianym w art. 20 ust. 3 oraz art. 22 ust. 4 ustawy o CIT (zwolnienie partycypacyjne).

Polski Ład 3.0: Kolejne zaostrzenia w przepisach o zagranicznych jednostkach kontrolowanychZobacz również

Nadal PSH powinna posiadać bezpośrednio co najmniej 10 proc. udziałów (akcji) spółki zależnej przez określony czas oraz prowadzić rzeczywistą działalność gospodarczą. Spółka ta nie może również tworzyć podatkowej grupy kapitałowej oraz korzystać ze zwolnień z opodatkowania dochodu z tytułu działalności prowadzonej w specjalnej strefie ekonomicznej (SSE) lub w ramach Polskiej Strefy Inwestycji (PSI). Dodatkowo nie został zmieniony warunek, zgodnie z którym wspólnikiem polskiej spółki holdingowej bezpośrednio lub pośrednio nie może być podmiot mający siedzibę w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową.

Bez wątpienia wprowadzając nowe preferencje podatkowe, ustawodawca powinien uwzględnić przepisy, które ograniczałyby ich nadużywanie w celu unikania opodatkowania. Niemniej powyższy obowiązek nie może być nieograniczony i w praktyce wykluczać niektóre kategorie podmiotów z możliwości zastosowania PSH, a tym samym bez uzasadnionej przyczyny różnicować sytuację podatników. Z modelu PSH nie skorzystają np. spółki giełdowe mające rozproszony akcjonariat, jeżeli nie będą w stanie udowodnić, że ich bezpośredni i pośredni akcjonariusze nie mają siedziby lub miejsca zamieszkania w raju podatkowym. Zgodnie z nowelizacją z 7 października 2022 r. warunek ten musi być spełniony nieprzerwanie przez okres co najmniej dwóch lat poprzedzających datę wypłaty dywidendy lub zbycia udziałów. Łatwo wyobrazić sobie sytuację, w której w powyższym okresie minimalny pakiet akcji spółki giełdowej nabywa spółka, której jednym ze wspólników jest podmiot z raju podatkowego, jednak zbywa je już po kilku dniach posiadania. Również w takim przypadku spółka giełdowa nie będzie mieć możliwości zastosowania zwolnień w modelu PSH. Powyższą regulację należałoby zatem zmodyfikować, ograniczając obowiązek identyfikacji np. do wspólników o określonym procentowo progu posiadania udziałów (akcji).

Złagodzenie warunków dla spółki zależnej

W nowelizacji z 7 października 2022 r. przewidziano modyfikacje, a w niektórych przypadkach zniesienie kilku obowiązujących obecnie wymogów uznania spółki za krajową lub zagraniczną spółkę zależną:

1) od przyszłego roku spółka zależna będzie mogła korzystać ze zwolnień z opodatkowania dochodu z tytułu działalności prowadzonej w SSE lub w ramach PSI - kryterium to budziło wątpliwości, ponieważ zakładało dyskryminowanie podmiotów, które inwestują w Polsce oraz tworzą miejsca pracy; ponadto, zwolnienia strefowe dotyczą dochodów osiąganych ze źródła przychodów operacyjnych, tj. odrębnie od zysków kapitałowych, zatem nie doszłoby do łączenia zwolnień w ramach jednego źródła dochodu;

2) spółka zależna będzie mogła posiadać ogół praw i obowiązków w spółce osobowej - pozostawiony został jednak warunek nieposiadania m.in. tytułów uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych oraz innych praw majątkowych jako założyciel (beneficjent) fundacji, trustu;

3) spółka zależna będzie mogła posiadać więcej niż 5 proc. udziałów (akcji) w kapitale innej spółki - jest to jedna z najważniejszych zmian przewidzianych w nowelizacji z 7 października 2022 r., ponieważ umożliwia zastosowanie reżimu PSH przez spółki należące do wielopoziomowych struktur; w konsekwencji model PSH może być także wykorzystany na np. dwóch szczeblach w strukturze. schemat

Schemat

Struktura z dwukrotnym wykorzystaniem PSH

Bez zmian pozostają warunki, zgodnie z którymi krajową spółką zależną może być spółka będąca polskim rezydentem podatkowym (sp. z o.o., SA), w której co najmniej 10 proc. udziałów posiada PSH oraz która nie tworzy podatkowej grupy kapitałowej. W przypadku zagranicznej spółki zależnej konieczne jest, aby spółka ta miała osobowość prawną, nie korzystała ze zwolnień podatkowych oraz nie miała siedziby w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową.

Wydłużenie do dwóch lat minimalnego okresu posiadania udziałów/akcji

Zgodnie z nowelizacją z 7 października 2022 r. wszystkie warunki przewidziane po stronie PSH i spółki zależnej (krajowej lub zagranicznej) powinny być spełnione na dzień poprzedzający uzyskanie przychodów z dywidend lub zbycia udziałów, nieprzerwanie przez okres co najmniej dwóch lat (w porównaniu z obowiązującym w 2022 r. jednym rokiem). Zatem okres spełnienia ww. warunków został zrównany z okresem posiadania udziałów w przypadku zwolnienia partycypacyjnego dla dywidend. Przypomnijmy, że zwolnienie to przysługuje polskiej spółce w przypadku bezpośredniego posiadania co najmniej 10 proc. udziałów w spółce zależnej (z siedzibą w Polsce lub innym kraju UE/EOG) przez nieprzerwany okres co najmniej dwóch lat, ale okres ten może upłynąć po dacie wypłaty dywidendy. W przypadku wypłaty dywidendy warunki zwolnienia partycypacyjnego są więc łagodniejsze niż w przypadku PSH. Warto jednak pamiętać, że system PSH może być stosowany również do zagranicznych spółek zależnych spoza wymienionych wyżej obszarów.

Wskazówki dla czytelników

Do nowelizacji z 7 października 2022 r. wprowadzono analogiczny przepis przejściowy, zgodnie z którym zwolnienie w ramach PSH stosuje się do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2023 r. (tj. od dnia wejścia w życie zmian). Przepisy przejściowe milczą jednak na temat daty, od której należy liczyć okres spełnienia warunków PSH, w tym posiadania udziałów. Wyjaśnienie możemy przeczytać w uzasadnieniu do obecnej nowelizacji, w którym wskazano, że celem ustawodawcy było, aby moment wejścia w życie przepisów o PSH był jednocześnie momentem rozpoczynającym bieg okresu, w którym powinny być spełnione przewidziane w przepisach warunki, a więc również czas posiadania udziałów. Podobnie wynika z ostatnich interpretacji dyrektora KIS, które potwierdzają, że okres posiadania udziałów w spółce zależnej powinien być liczony od dnia wejścia w życie przepisów o PSH, tj. od 1 stycznia 2022 r. (np. interpretacja indywidualna z 6 października 2022 r., nr 0111-KDIB1-3.4010.456.2022.3.IZ). W konsekwencji biorąc pod uwagę zmianę okresu spełnienia warunków PSH, w tym posiadania udziałów z jednego roku na dwa lata, pierwszym rokiem, w którym podatnik będzie mógł zastosować zwolnienia przewidzianych w ramach PSH, jest 2024 r.

Powyższe podejście nie jest spójne z brzmieniem przepisów i wprowadza nadmierne utrudnienia, w szczególności w odniesieniu do sprzedaży udziałów w spółce zależnej. W przypadku wypłaty dywidend w wielu przypadkach możliwe będzie skorzystanie ze zwolnienia partycypacyjnego, w którym okres posiadania udziałów może upłynąć po dacie wypłaty zysku. Ustawodawca powinien wprost wskazać w przepisach, od jakiego momentu okres posiadania udziałów powinien być liczony. Jeżeli brak jest takiego uregulowania, należy przyjąć, że bieg terminu spełnienia warunków PSH rozpoczyna się w dniu nabycia udziałów spółki zależnej, a kończy w dniu przed wypłatą dywidendy lub sprzedażą udziałów. Przedsiębiorcy nie powinni być skazani na prawotwórczą wykładnię fiskusa lub długoletnią batalię sądową.

Polski Ład 3.0: Estoński CIT na nowych zasadachZobacz również

Brak konieczności stosowania mechanizmu pay and refund

Kolejną nadchodzącą zmianą jest wprowadzenie do ustawy o CIT wyłączenia mechanizmu pay and refund w stosunku do dywidendy wypłaconej przez spółkę zależną do spółki holdingowej w ramach PSH. Dzięki temu przy wypłacie dywidendy powyżej 2 mln zł nie powstanie obowiązek poboru i zapłaty podatku, a następnie ubiegania się o jego zwrot. Jest to zatem zachęta do stosowania PSH w stosunku do dotychczas obowiązującego zwolnienia dywidendowego.

PSH a nowe prawo holdingowe

Zmiany w ustawie o CIT dotyczące PSH wiążą się z wprowadzeniem nowej regulacji dla grup spółek, przewidzianej w ustawie z 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 807; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1561; dalej: nowelizacja k.s.h.), która weszła w życie 13 października 2022 r. Nowelizacja k.s.h. umożliwi utworzenie formalnej grupy spółek (grupa ujawniana w Krajowym Rejestrze Sądowym), kierującej się wspólnym interesem, co powinno przyczynić się do lepszego zarządzania i funkcjonowania grupy. Spółki dominujące zyskały dodatkowe narzędzie wydawania wiążących poleceń spółkom zależnym w zakresie prowadzenia ich spraw, co również powinno wpłynąć na sprawniejsze zarządzanie grupą. Z kolei członkowie zarządu spółki zależnej nie będą odpowiadali za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia. W praktyce powyższe modyfikacje powinny przyczynić się zarówno do zwiększenia bezpieczeństwa działania zarządów spółek zależnych, jak i ochrony interesów grupy. Nowelizacja k.s.h. ma o tyle znaczenie, że może przyczynić się do zwiększenia zainteresowania tworzeniem holdingów, a te z kolei mogą być zainteresowane zastosowaniem preferencyjnego modelu opodatkowania w ramach PSH.

Przewidywana jest również kolejna zmiana ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1467; dalej: k.s.h.), w ramach której wprowadzone zostaną nowe regulacje dotyczące procesów reorganizacyjnych. Projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (nr UC123 w wykazie prac legislacyjnych RCL) znajduje się na etapie opiniowania, a jego planowana data wejścia w życie to 31 stycznia 2023 r. Projektowane zmiany mogą mieć znaczenie dla stosowania PSH w sytuacjach, gdy skorzystanie z preferencyjnego opodatkowania będzie wymagało dokonania zmian w dotychczasowej strukturze grupy, np. przeniesienia spółki holdingowej do Polski. Na mocy planowanej nowelizacji do k.s.h. zostaną wprowadzone nowe możliwości transgranicznych reorganizacji, w tym podziały oraz przekształcenia transgraniczne, czyli migracja spółek z kraju siedziby do innego państwa, w tym Polski, bez konieczności likwidacji. W transakcjach krajowych planowane jest m.in. wprowadzenie nowego typu uproszczonego połączenia, bez konieczności przyznania udziałów (akcji) spółki przejmującej wspólnikowi spółki przejmowanej, np. gdy jeden wspólnik posiada bezpośrednio lub pośrednio wszystkie udziały (akcje) łączonych się spółek. Zatem spółki chcące zastosować PSH będą miały szerszy wachlarz możliwości i instrumentów prawnych służących dokonaniu zmian reorganizacyjnych w strukturze grupy.

Podobnie jak wprowadzane do ustawy o CIT zmiany regulacji dotyczących PSH, tak również powyższe zmiany przepisów k.s.h. mają na celu m.in. zwiększenie konkurencyjności polskich rozwiązań prawnych i podatkowych dotyczących holdingów oraz atrakcyjności polskiego rynku dla zagranicznych inwestorów. Choć nie są to zmiany, które całkowicie eliminują wątpliwości i ryzyka związane z zastosowaniem nowego prawa holdingowego, jednak z pewnością stanowią dobry krok w kierunku zbliżenia polskiego ustawodawstwa do unijnych regulacji prawnych.

Autorzy: Magdalena Zamoyska, doradca podatkowy i partner w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy oraz Monika Grobelska, starszy konsultant w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy