Przedstawiamy wybrane najważniejsze zmiany w podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadzone ustawą z dnia 29 października 2021 r. – tzw. Polski Ład oraz ustawą z dnia 9 czerwca 2022 r. - tzw. Polski Ład 2.0.
Rok 2022 obfitował w fundamentalne zmiany podatkowe, zapowiadane od maja 2021 r. i wprowadzone w ekspresowym tempie, biorąc pod uwagę poważny charakter modyfikacji ustaw podatkowych, co spowodowało zresztą szereg kontrowersji wyrażanych w debacie publicznej. Koniec roku to czas podsumowań.
Rozlicz swój PIT już dziś: Program do rozliczania PIT za 2022 r.
Zmiany w PIT: Nowa skala podatkowa, podwyższenie kwoty wolnej od podatku
Resort finansów zdecydował się na podwyższenie do 120 000 zł progu dochodowego, od którego rozpoczyna się drugi próg dochodów, co do których stosuje się 32% stawkę podatku. W konsekwencji, po 12 latach zmianie uległ próg dochodów w skali podatkowej – z 85 528 zł do 120 000 zł dochodu rocznie. Jak podkreślał resort finansów w uzasadnieniu do projektu Polskiego Ładu: „Próg dochodów dostosowywany będzie do nowej rzeczywistości, w której na przestrzeni lat wynagrodzenia w Polsce podwoiły się”.
Kolejną pozytywną kwestią było podwyższenie do 30 000 zł „kwoty wolnej” od podatku dla ogółu podatników podatku dochodowego od osób fizycznych rozliczających podatek według skali podatkowej (wcześniej kwota ta wynosiła 8 000 zł). Stąd też, nastąpiło podwyższenie kwoty zmniejszającej podatek do wysokości 3 600 zł (30 000 zł x 12% = 3 600 zł, zamiast wcześniejszych 8 000 zł x 17% = 1 360 zł).
Zmiany w PIT: Brak możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku, nowe zasady rozliczeń składki zdrowotnej
Na podstawie ustawy zmieniającej, zniesione zostały przepisy, które stanowiły podstawę odliczenia od podatku dochodowego składek na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75% podstawy jej wymiaru. W wyniku tego nie tylko pracownicy, ale i przedsiębiorcy rozliczający się na zasadach ogólnych (skala podatkowa) płacą ją obecnie według tej samej stawki 9% od podstawy opodatkowania. Składka zdrowotna przy podatku liniowym wynosi teraz natomiast 4,9% dochodu przedsiębiorcy.
Od 1 stycznia 2022 r., podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących działalność gospodarczą, które stosują opodatkowanie na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych zależy od osiąganego rocznego poziomu przychodów. Składka stanowi 9% podstawy wymiaru:
- dla przychodów do kwoty 60 000 zł jest to kwota 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia;
- podatnicy osiągający przychody w przedziale od 60 000 zł do 300 000 zł zapłacą składkę od kwoty 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia;
- podatnicy osiągający przychody powyżej 300 000 zł muszą się liczyć z podstawą wymiaru w wysokości 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie odnosi się do sektora przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, które ogłaszane jest przez Prezesa GUS w „Monitorze Polskim”. Za IV kwartał 2021 r. wynosiło ono 6 221 zł. Do ustalenia, w którym przedziale znajduje się przedsiębiorca, przyjmuje się przychody pomniejszone o składki społeczne.
W każdym z ww. przypadków, nie ma już możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku. Składka jest miesięczna i niepodzielna.
Zmiany w PIT: Likwidacja karty podatkowej dla nowych podatników
Ponadto, zgodnie z ustawą zmieniającą, podstawę wymiaru składki zdrowotnej dla przedsiębiorców rozliczających się na zasadzie karty podatkowej stanowi teraz kwota minimalnego miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku. W tym przypadku również od kwoty podatku nie można odliczać składki zdrowotnej.
W konsekwencji, w 2022 roku wysokość składki zdrowotnej dla tej formy rozliczeń wynosi więc miesięcznie 270,90 zł (3010 zł brutto x 9%). Omawiana wartość stanowi również generalną kwotę minimalnej składki zdrowotnej, którą trzeba uiszczać, nawet mimo nieuzyskania w danym miesiącu dochodu.
Co ważne, opodatkowania w formie karty podatkowej nie mogą już wybrać nowi podatnicy. Dodatkowo, jeśli podatnik utraci prawo lub zrezygnuje z tej formy rozliczenia podatku - w takim wypadku nie będzie już mógł do niej powrócić.
Zmiany w PIT: Ulga dla klasy średniej i jej likwidacja, niższa stawka podatku w pierwszym progu podatkowym
Brak możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku spowodował szereg dalszych konsekwencji. Ministerstwo Finansów wprowadziło tzw. ulgę dla klasy średniej, która miała zrekompensować brak możliwości odliczenia od podatku składki zdrowotnej.
Ulga miała dotyczyć podatników zatrudnianych na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy jak również podatników osiągających przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonej na zasadach skali podatkowej (grupa nieuwzględniona w pierwotnym projekcie).
Ulga miała polegać na odliczeniu od dochodu danej kwoty na podstawie wzoru, której wysokość uzależniono od poziomu rocznych przychodów tj. biorąc pod uwagę przedział od 68 412 zł do 133 692 zł rocznie (odpowiednio od 5 701 zł do 11 141 zł miesięcznie).
Ulga została jednak skrytykowana za duże skomplikowanie oraz brak możliwości zastosowania do niektórych przychodów (nie mogli z niej skorzystać emeryci, niektórzy zleceniobiorcy czy podatnicy na umowie o dzieło). W konsekwencji, ulga została zlikwidowana. W jej miejsce ustawodawca zdecydował się obniżyć pierwszy próg podatkowy z 17% do 12% dla wszystkich podatników rozliczających się na zasadach ogólnych.
Zmiany w PIT: Wprowadzenie możliwości odliczenia części składek zdrowotnych na innych zasadach
W celu zminimalizowania skutków braku możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku, prawodawca w ustawie Polski Ład 2.0 przewidział możliwość odliczenia zapłaconej składki zdrowotnej na następujących zasadach:
- od podstawy opodatkowania dla podatników rozliczających się podatkiem liniowym - do limitu 8 700 zł (pomniejszenie dochodu),
- dla podatników rozliczających się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych - w wysokości 50% zapłaconych składek (pomniejszenie przychodu) oraz
- dla podatników rozliczających się kartą podatkową - 19% zapłaconych składek (pomniejszenie podatku).
Dla podatników rozliczających się na zasadach ogólnych nie wprowadzono podobnych preferencji ze względu na wyżej omówione obniżenie stawki podatku w pierwszym progu podatkowym z 17% do 12%.
Zmiany w PIT: Wybór skali podatkowej przez podatników opodatkowanych w 2022 r. podatkiem liniowym lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (przepisy przejściowe)
W związku z korzystnymi zmianami w skali podatkowej, progu podatkowym oraz w zakresie zwiększenia kwoty wolnej, podatnicy którzy w 2022 r. opodatkowują swoje dochody podatkiem liniowym lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, uzyskali możliwość wyboru opodatkowania dochodów na zasadach ogólnych po zakończeniu roku podatkowego (w rozliczeniu rocznym).
Zmiany w PIT: Zmiana zasad stosowania kwoty wolnej od podatku na etapie zaliczek
Po wejściu w życie Polskiego Ładu okazało się, że podatnicy, którzy są zatrudnieni u wielu pracodawców na ułamkowe części etatu (czyli np. nauczyciele) nie mogą de facto skorzystać z pełnej kwoty wolnej na etapie zaliczek. PIT-2 mogą bowiem złożyć wyłącznie u jednego pracodawcy, a wysokość wynagrodzenia u każdego z pracodawców jest za niska, aby wykorzystać całość kwoty wolnej.
Polski Ład 2.0 wprowadził możliwość jednoczesnego złożenia PIT-2 dwóm lub nawet trzem pracodawcom. Jeśli PIT-2 zostanie złożony dwóm pracodawcom, każdy z pracodawców pomniejszy podatek o 1/24 kwoty zmniejszającej podatek. Jeśli PIT-2 otrzymają trzej pracodawcy, każdy z nich pomniejszy podatek o 1/36 tej kwoty.
Łączna kwota pomniejszenia stosowana przez wszystkich płatników w danym miesiącu nie może przekraczać kwoty stanowiącej 1/12 (miesięcznej) kwoty zmniejszającej podatek. Kwota wolna jest bowiem jedna i dotyczy wszystkich łącznych dochodów podatnika, a nie oddzielna dla każdego źródła zarobkowania.
Możliwość uwzględnienia 1/12 kwoty zmniejszającej podatek już na etapie poboru zaliczek na podatek dochodowy objęła również zleceniodawców, pozostałych płatników wypłacających świadczenia z działalności wykonywanej osobiście oraz płatników pobierających zaliczki od dochodów z praw majątkowych. Wskazani płatnicy nie mieli dotąd możliwości stosowania zmniejszenia przy pobieraniu zaliczek na podatek, przez co u podatników osiągających dochody ze wskazanych źródeł, kwota zmniejszająca podatek była uwzględniana dopiero w rozliczeniu rocznym.
Zmiany w PIT: Wprowadzenie i zniesienie abolicji podatkowej
Abolicja podatkowa została skierowana do podatników PIT i CIT. W założeniach miała znaleźć zastosowanie do dochodów niezadeklarowanych w szczególności w związku z nieujawnieniem dochodów lub źródłem ich powstania.
Według standardowych zasad dochody zatajone, a wykryte przez fiskusa są opodatkowane według stawki 75%. Z kolei stawka opodatkowania od dochodów objętych abolicją podatkową miała wynieść 8% podstawy opodatkowania. Regulacja miała mieć charakter tymczasowy – w założeniu termin na złożenie wniosku miał przypaść na okres od 1 października 2022 r. do 31 marca 2023 r.
W związku z treścią omawianych przepisów Prezydent skierował do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie ich zgodności z Konstytucją. W następstwie powyższego Ministerstwo Finansów, nie czekając na rozstrzygnięcie Trybunału, zdecydowało się na uchylenie tej regulacji.
Zmiany w PIT: Wprowadzenie, a następnie ograniczenie ulgi na ochronę zabytków
Od 1 stycznia 2022 r. została wprowadzona ulga na ochronę zabytków. Obecnie składa się ona z trzech filarów – możliwości odliczenia od podstawy opodatkowania (zasady ogólne, podatek liniowy, zryczałtowany podatek dochodowy):
- 50% wpłat na fundusz remontowy wspólnoty lub spółdzielni mieszkaniowej utworzony dla nieruchomości zabytkowej w roku podatkowym,
- 50% wydatków na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane w zabytkowej nieruchomości w roku podatkowym,
- wydatków dotyczących nabycia zabytkowej nieruchomości do kwoty 500 tys. zł (pod warunkiem poniesienia choćby minimalnego wydatku w zakresie pkt nr 2).
Należy zaznaczyć, że największa korzyść z ww. ulgi przypada osobom o wysokich zarobkach, które dysponują sporymi środkami na inwestycje. To one mogą w sposób odczuwalny obniżyć swój podatek dochodowy. Z uwagi na publiczną krytykę omawianych rozwiązań, resort finansów zdecydował się na uchylenie możliwości odliczenia wydatków na nabycie nieruchomości. Zmiany wejdą w życie od 1 stycznia 2023 r.
Zmiany w PIT: Odroczenie wprowadzenia PIT JPK oraz CIT JPK
Począwszy od 1 stycznia 2023 r. podatnicy mieli zostać obciążeni dodatkowym obowiązkiem. Mowa tu o konieczności regularnego przekazywania do urzędu skarbowego ksiąg podatkowych. Dzięki tego typu danym urząd skarbowy na bieżąco będzie mógł weryfikować rozliczenia podatkowe w zakresie CIT, PIT i ryczałtu.
Będzie to rozwiązanie analogiczne do funkcjonującego już JPK w zakresie VAT. Polski Ład 2.0 odsunął w czasie datę wejścia w życie nowych obowiązków. W zamyśle ma to pozwolić podatnikom lepiej przygotować się do elektronizacji przysyłania danych księgowych. Nowe obowiązki zaczną obowiązywać:
- od 2024 roku – w odniesieniu do podatników CIT, których przychody za poprzedni rok podatkowy przekroczą kwotę 50 mln euro,
- od 2025 roku – w odniesieniu do podatników PIT i CIT obowiązanych do sporządzania deklaracji JPK VAT,
- od 2026 roku – w odniesieniu do pozostałych podatników PIT i CIT prowadzących księgi podatkowe.
1,5% podatku PIT na OPP zamiast mechanizmu wyrównującego
Obniżka stawki podatku dochodowego z 17% do 12% w pierwszymi progu podatkowym spowodowała również ryzyko zmniejszenia wpływów do Organizacji Pożytku Publicznego z 1% podatku.
Wobec tego przewidziano mechanizm wyrównujący zawierający dwa sposoby podziału dodatkowych środków z budżetu państwa między poszczególne organizacje:
- poprzez algorytm – pieniądze zostałyby rozdysponowane między OPP w takiej proporcji, w jakiej uczestniczą one w podziale wpływów z 1%;
- poprzez otwarty konkurs ofert.
Rozwiązanie gwarantowało, że co najmniej 30% środków będzie dzielonych przez algorytm, a 30% przez konkurs. O tym, jakie byłyby to dokładnie proporcje, decydowałby corocznie Minister Finansów w porozumieniu z przewodniczącym Komitetu do spraw Pożytku Publicznego – obecnie funkcję tę pełni wicepremier i Minister Kultury Piotr Gliński. Szczegóły określałoby Rozporządzenie Ministerstwa Finansów.
Zaproponowany mechanizm zakładał więc, że co najmniej 30% środków zostanie przekazane poprzez algorytm i 30% w drodze otwartego konkursu ofert. Rozporządzenie Ministra Finansów określałoby już dokładne proporcje, które mogą wynieść np. 50% / 50% lub 70% / 30 % na korzyść rozwiązania w formie algorytmu lub w formie trybu konkursowego.
Senat w uzasadnieniu do poprawek stwierdził, że mechanizm wyrównujący jest niezgodny z Konstytucją, gdyż przekazuje do samodzielnego corocznego normowania w Rozporządzeniu spraw o fundamentalnym znaczeniu dla realizacji uprawnienia OPP tj. do otrzymania kwoty wyrównania uszczerbku finansowego, a tym samym – upoważnia organ władzy wykonawczej do stanowienia norm prawnych wykraczających poza ramy przepisów wydawanych tylko w celu wykonania ustawy.
Senatowi udało się więc przeforsować rozwiązanie polegające na tym, by nie wprowadzać mechanizmu wyrównującego, a zamiast tego zwiększyć wsparcie dla OPP z 1% do 1,5%.
Podsumowanie
Artykuł ten porusza tylko część zmian dotyczących podatku dochodowego od osób fizycznych. Sami eksperci podatkowi mogą mieć problem z byciem na bieżąco przy tak daleko idącej transformacji systemu podatkowego w trakcie jednego roku, nie wspominając już o nieprofesjonalistach. Jak widać, pośpiech dotyczący przygotowania znaczącej nowelizacji prawa podatkowego nie jest wskazany. Rząd tłumaczył potrzebę szybkiego działania koniecznością wprowadzenie rozwiązań wspierających odbudowę gospodarki po epidemii koronawirusa. Naprawianie pierwotnej wersji Polskiego Ładu skutkowało wprowadzeniem w połowie roku pakietu poprawek czyli tzw. Polskiego Ładu 2.0. Na szczęście wszystko wskazuje na to że ilość zmian podatkowych w 2023 r. będzie zdecydowanie mniejsza – przyjemniej na gruncie PIT.
Mateusz Krawczyński, Konsultant Podatkowy / Tax Consultant, Russell Bedford Poland